Recensie: Obsession van Barbican en Toneelgroep Amsterdam/Ivo Van Hove

●●●●○

 

OBSESSION

BARBICAN EN TONEELGROEP AMSTERDAM / IVO VAN HOVE  

Door RiRo, gezien 10 juni 2017 

Ik zie Obsession in Carré voor het eerst en ben dan ook uiterst verbaasd als ik bij thuiskomst op de website van Toneelgroep Amsterdam de eensgezindheid zie van de recensenten na de première in april in Londen. Boven alle zes Nederlandse recensies staan drie sterren. Net als boven acht van de negen Engelse kritieken. Drie sterren maar! Ik kan hier toch echt niet maar drie van die groene ballen boven zetten, daarvoor is wat ik nu in Carré zie veel te goed. Heb ik wel dezelfde voorstelling gezien als de recensenten die er in april in Londen bij waren?

Het zou natuurlijk kunnen dat Jude Law (als Gino) en Halina Reijn (als Hanna) ondertussen beter op elkaar zijn ingespeeld en dat daardoor de broeierigheid van hun fatale liefde nu beter tot zijn recht komt. Mogelijk spelen ook de aanpassingen die Van Hove heeft gedaan voor het spelen in Carré een rol. Hij heeft zoals hij in een interview zegt 'het decor nu door de opening heen gebouwd, dat heeft enorm geholpen'. Misschien was de afstand in Londen net wat te groot waardoor het niet goed lukte om contact tussen spelers en publiek te creëren.

In Carré zijn de voorste rijen weggehaald om vooral de intieme scènes dichterbij te brengen. En omdat ik ook nog eens bijna helemaal vooraan zit (nog bedankt Marlene voor die mooie plaatsen) spelen de prachtig gechoreografeerde vrijscène tussen Gino en Hanna en de scènes met Jude Law en Robbert de Hoog zich zo'n beetje vlak voor mijn voeten af. Dat zal misschien ook wel hebben geholpen. Hoe dan ook, de voorstelling zoals die nu in Carré staat, is overduidelijk niet de middelmatige voorstelling dat het rijtje driesterrenrecensies over de première in Londen suggereert.

Nu de recensie hier toch al een beetje de kant op is gegaan van een recensie over de recensies van april, nog een paar opmerkingen daarover. Er is kritiek op de tekst. Die zou niet diepgaand genoeg zijn. Ik zou zeggen, bekijk de film nog eens, ook daar is het niet de tekst maar het spel dat het doet. En de buitenopnamen. Maar die kun je nou eenmaal niet naar het toneel overbrengen.

Sommige Engelse recensenten vinden zo'n liefdesverhaaltje als in Obsession niet politiek genoeg. Die zitten duidelijk nog met Roman Tragedies in hun hoofd. Weer zeg ik, bekijk de film nog eens. Ossessione van Visconti kwam uit in 1943, in de tijd van Mussolini dus, politiek aan de orde laten komen kon helemaal niet. 

Ook zonder dat werd de film toen overigens verboden. Buitenechtelijke liefde en een zweem van een hint naar homoseksualiteit (Gino en lo Spanjolo) was daarvoor al ruimschoots voldoende. In de voorstelling komt die homo-erotische component overigens iets explicieter aan de orde in de scènes tussen Gino en Johnny. Met een uitblinkende Robbert de Hoog als Johnny.

Obsession zoals de voorstelling nu is geworden doet volledig recht aan de debuutfilm van Visconti. De lijfelijke manier van acteren die de spelers van Toneelgroep Amsterdam gewend zijn, is precies wat dit verhaal nodig had om het tot een zeer onderhoudende voorstelling te maken.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelgroep Amsterdam

Recensie: En manque van Théâtre de Vidy, Compagnie Friche 22.66 / Vincent Macaigne

●●●○○

 

EN MANQUE

 

THEATRE DE VIDY, COMPAGNIE 22.66 / VINCENT MACAIGNE

Door RiRo, gezien 7 juni 2017  

Twee dagen na de uiterst actuele eerste drie delen van The Nation van Eric de Vroedt zie ik een voorstelling van een theatermaker die zich juist totaal niet richt op de actualiteit. Een grotere tegenstelling is haast niet denkbaar. Vincent Macaigne (tekst, regie en scenografie) wil met En manque de toeschouwers pure, rauwe emoties laten ervaren. Dat doet hij door een combinatie van beeldende kunst, bewegingstheater, teksttoneel en niet te vergeten soudscapes. Want de volumeknop gaat helemaal open (er worden oordopjes uitgedeeld). 

Vier personages doen verwoede pogingen om hun levenslust terug te krijgen, om over hun gemis (manque) aan liefde, aan verlangen heen te komen. Vincent Macaigne doet daarbij niet aan psychologische ontwikkelingen of sociologische verklaringen. Hij confronteert ons met zijn opvattingen over de dubbelzinnig van het bestaan, met zijn ideeën over liefde, intimiteit, woede en angst door ze met kracht de zaal in te slingeren. Bij de vouw, de man, en bij hun oudste dochter en haar vriendin overheersen daarbij woede en agressie. Alleen bij de jongste dochter, een kind nog, gekleed in een T-shirt met de iconische afbeelding van Che Guevarra, is er in eerste instantie nog onschuld zichtbaar.

Europa is uit elkaar gespat. Maar de depressieve Sofia Burini (Sofia Teillet), straatarm geboren beneden in de vallei, en steenrijk geworden door haar huwelijk met een man van boven, heeft alle kunstschatten van het uit elkaar gevallen Europa gered door ze op te kopen en in een galerie onder te brengen. Haar oudste dochter Liza (Liza Lapert) heeft een haat-liefde verhouding met haar moeder. Ondanks het feit dat ze op de best denkbare scholen heeft gezeten, leidt ze samen met haar vriendin Clara (Clara Lama-Schmidt) een anarchistisch revolutionaire groep.

Het verhaal in En manque, voor zover je bij deze voorstelling überhaupt over een verhaal kunt spreken, zou je kunnen zien als metafoor voor een maatschappij waarin de rijken de armen volledig hebben leeggezogen. En waarin ouders die in de zestiger jaren hippies waren en fan van de Rolling Stones (tijdens de voorstelling zien we op Facebook dat Mick Jagger zojuist is overleden) en die hun kinderen acid gaven om ze rustig te houden, daar nu de wrange vruchten van plukken.

En manque is theater als een schreeuw (a la Munch), waarin woede en pijn overheersen en het verlangen nog maar net zichtbaar blijft. Macaigne zet daarbij niet alleen overdonderend en keihard geluid in en liters nepbloed. Aan het eind als er, zoals dat nou eenmaal gaat bij toneel, gestorven wordt, veranderen zeshonderd liter water de speelvloer van het Compagnietheater in een ware modderpoel. 

En manque is een voorstelling waaraan je je flink kunt ergeren. Maar als je je niet verzet, als je je mee laat voeren in de gewelddadige magie van het verlangen die Macaigne in En manque creëert, ga je na een bijzondere theaterervaring toch tevreden naar huis.

Gezien tijdens HOLLAND FESTIVAL

Recensie: The Nation (1-3) van Het Nationale Theater/Eric de Vroedt

●●●●○

 

THE NATION (1-3)

HET NATIONALE THEATER / ERIC DE VROEDT   

Door RiRo, gezien 5 juni 2017 

De eerste drie afleveringen van de zesdelige theaterserie The Nation gaan nu op het Holland Festival in première. En die eerste drie zijn heel goed. Ook bij Het Nationale Theater laat De Vroedt (concept, tekst en regie) zien dat hij net als eerder in zijn tiendelige serie Mightysociety boeiend en meeslepend toneel kan maken over actuele maatschappelijke kwesties. In Mightysociety had elk deel een ander onderwerp. Dat is nu anders. In The Nation volgen we in zes afleveringen dezelfde personages. Met als rode draad de verdwijning van de elfjarige Ismaël.

Het eerste deel heeft de vorm van een aflevering van een politieserie. Het is mei 2018, de elfjarige Ismaël heeft een steen gegooid door de ruit van een binnenkort te openen wijnbar voor emanciperende moslima's. Rechercheur Mark van Ommeren van de Rijksrecherche (Bram Coopmans) komt op politbureau Heemstraat in de Haagse Schilderswijk om onderzoek te doen in verband met het brute optreden van motoragent Wilzen (Mark Rietman) bij de aanhouding van Ismaël voorafgaand aan diens verdwijning.

In het tweede deel zijn we in een televisiestudio getuige van de opname van een aflevering van de talkshow Kuypers waarin de pleegouders en de moeder van de vermiste Ismaël gasten zijn, en waarin presentator Lineke Kuypers (Anniek Pheifer) moet toezien, of graag wil toezien, hoe politicus Wouter Wolff (Hein van der Heiden) in aanvaring komt met de Trumpiaanse vastgoedproleet Sjoerd van der Poot (Mark Rietman). Waarna Ismaëls halfbroer Damir (Vanja Rukavina) de talkshowgasten, het studiopersoneel en het publiek gijzelt.

Het derde deel is gebaseerd op weer een ander televisiegenre, de soap. Het is inmiddels de zevende dag dat Ismaël is vermist, en we kijken nu als voyeurs mee in de woonkamers van de personages waarmee we in de vorige twee afleveringen hebben kennisgemaakt. En in de spreekkamer van therapeut Hester Keursma (Tamar van den Dop) waar Damir in het kader van zijn deradicaliseringstraject praat over zijn en Ismaëls uit Bosnië gevlucht vader Adem Ahmedovic.

Na elke aflevering zien we op een groot scherm het commentaar van vlogger De Beer van 's Gravenhage, gespeeld door Saman Amini. De teksten van die vlogs werden geschreven door Joeri Vos.

The Nation gaat in het eerste deel meteen vol vaart los, waarbij Bram Coopmans als de rechercheur en de door Anniek Pheifer gespeelde Haagse agente als elkaars volledige tegenpolen meteen voor spanning zorgen. Ben heel benieuwd of die twee in de drie delen die nog moeten komen misschien toch iets met elkaar krijgen. Uitblinker in dit deel is Mark Rietman als horkerige motoragent.

Het tweede deel begint hilarisch, dankzij weer Rietman, nu als vastgoedproleet. Daarna zakt het een klein beetje in, het gesprek aan tafel bij de talkshow duurt net iets te lang. Maar als Vanja Rukavina als Damir de studio bezet en ons de stuipen op het lijf komt jagen, zit de vaart er weer goed in.

Het derde deel is wat bezadigder, maar dat past bij de soapformule. Mark Rietman heeft in deze aflevering geen rol. Voordeel is dat de andere acteurs de tijd en de kans krijgen om te laten zien wat ze in huis hebben. Vooral Romana Vrede als de moeder van Ismaël maakt daar goed gebruik van.

Al met al is The Nation tot nu toe een heel goed gemaakte, heel spannende, en heel relevante serie voorstellingen. Eric de Vroedt bewijst opnieuw dat hij theater kan maken dat bovenop de realiteit zit, en dat ondanks de zwaarte van de onderwerpen toch heel toegankelijk is.

Gezien tijdens HOLLAND FESTIVAL

In oktober gaat The Nation door met de werkvoorstellingen van de volgende drie delen. Op zondag 5 november 2017 is de première van de marathonvoorstelling The Nation (1-6) in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. Met daarna een landelijke tournee.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Het Nationale Theater

Recensie: Democracy in America van Romeo Castellucci & Socìetas

●●○○○  

DEMOCRACY IN AMERICA

ROMEO CASTELLUCCI & SOCIETAS

Door RiRo, gezien 4 juni 2017

In La Democrazia in America, heel vrij gebaseerd op De la démocratie en Amérique van Alexis de Tocqeuville, neemt Romeo Catellucci ons mee naar het Amerika in de tijd van de 'settlers'.

Ruim een jaar geleden besloten broer en zus Castellucci weliswaar voortaan artistiek hun eigen weg te gaan, maar Claudia Castellucci schreef nog wel de tekst voor Democracy in America. Die tekst bestaat uit twee dialogen. De ene is die tussen een in armoede levend boerenechtpaar waarvan de vrouw wanhopig is en God vervloekt omdat hij hen dit aandoet. En waarvan de man niets beters weet te bedenken dan te citeren uit de Bergrede: 'Vraag en er zal je gegeven worden'.

Omdat de boerin in haar wanhoop haar jongste dochter heeft verkocht in ruil voor zaden en gereedschap, moet de gemeenschap waarin ze leeft een straf bedenken. Dat gebeurt achter een wazig scherm waar identiek gekostumeerde dansers allerlei rituele choreografieën uitvoeren. Volgens de voorstellingsinformatie zijn die geïnspireerd op traditionele volksdansen uit Albanië, Griekenland, Botswana, Engeland, Hongarije en Sardinië.

De tweede dialoog is in de taal van de Ojibweg, indianen die vooral in het noorden van de Verenigde Staten en Canada leven. Twee indianen vragen zich af of het een goed idee is om de taal van de kolonisten te leren.

De twee door Claudia Castellucci geschreven dialogen vormen de basis voor een verder grotendeels visuele voorstelling waarbij twee dingen opvallen. Het eerste is dat er ten opzichte van drie maanden geleden toen Democracy in America in Antwerpen te zien was én scènes zijn geschrapt én de volgorde van de overgebleven scènes is gewijzigd. We beginnen nu niet met de namen van rivieren en getallen, maar met vlaggen en letters. Dansers met een vlag met één letter erop vormen eerst de woorden DEMOCRACY IN AMERICA en gaan daarna via COCAINE ARMY MEDIOCARE naar kortere woorden met vooral namen van landen zoals IRAN.

Het tweede dat opvalt is dat niet alleen die beginscène maar dat alle scènes, zowel de gesproken als de gedanste achter het wazige scherm, veel te lang duren. Nogal wat toeschouwers, soms vanuit het midden van een rij, verlaten voortijdig de zaal. Ik zie toeschouwers die hun telefoon niet nodig hebben om te zien hoe laat het is, omdat ze een horloge dragen, daar regelmatig op kijken. Het feit dat ik ruimschoots de gelegenheid had om dat allemaal te observeren, zegt wel genoeg denk ik.

Gezien tijdens HOLLAND FESTIVAL

Recensie: Niemandsland van Bellevue Lunchtheater/Eva Tijken

●●●●○

 

NIEMANDSLAND

 

BELLEVUE LUNCHTHEATER / EVA TIJKEN  

Door RiRo, gezien 28 mei 2017 

Een pianist is na veertien jaar terug in de stad waar hij woonde met zijn moeder en een dienstmeisje. Vanavond geeft hij een concert in het concertgebouw, vanmiddag heeft hij een afspraak met het dienstmeisje dat eenentwintig was toen hij wegging. Bij de oude vijgenboom. Bij hún oude vijgenboom. Achter hen is het kruis zichtbaar van het graf van de moeder die bijna een jaar geleden is gestorven.

Alwin Pulinckx en Anne-Chris Schulting die de pianist en het dienstmeisje spelen, kende ik al wel, ik heb ze allebei vaker zien spelen. Maar Niemandsland is voor mij zowel de eerste kennismaking met het werk van Eva Jansen Manenschijn (1991), die de tekst schreef, als met regisseur Eva Tijken (1987). Ik noteer die namen meteen, want ik ben behoorlijk onder de indruk. De spanningsboog is in Niemandsland perfect, op geen enkel moment zakt de voorstelling zelfs maar heel even in. De voorstelling die een uur duurt, is een uur spannend.

Centraal in het verhaal staat de rol die de inmiddels overleden moeder heeft gespeeld in de levens van de pianist, haar zoon, en van het dienstmeisje. Hij is nog steeds vol wrok: 'Ze zorgde dat we nooit aan elkaar gelijk konden zijn. Ik zat, jij stond'. En zij, wat later: 'Ze was als een moeder voor mij'.

Als de pianist en het dienstmeisje nu, veertien jaar later, nader tot elkaar willen komen, en dat willen ze, zal die banvloek 'ik zit, jij staat' moeten worden doorbroken. En dat gebeurt. In misschien wel de mooiste scène van de voorstelling. Hij zit aan de keukentafel, zij staat. Abrupt gaat hij staan. Daarna gaan ze allebei tegelijk zitten. In een woordeloze scène hebben ze ruimte gemaakt om het verleden achter zich te laten. Wat later doet hij een stap naar voren en zet de beweging in om haar te omhelzen. Ze aarzelt, en zegt dan: 'Ik geef om jou, maar niet op deze manier.'

Je zou de tekst van Jansen Manenschijn minimalistisch kunnen noemen. Zeker in het begin is Niemandsland zo weinig mogelijk expliciet: de personages hebben geen namen, de naam van de stad of het land waar het verhaal zich afspeelt wordt niet genoemd, er is in de stad sprake van een dreiging die niet nader wordt aangeduid. Regisseur Eva Tijken sluit zich bij dat minimalistische aan, ze laat de twee acteurs vooral in het begin heel ingehouden en haast bewegingloos spelen.

Het is dus aan de acteurs om ons wat er onder de oppervlakte van de tekst schuil gaat heel impliciet te laten voelen. Pas als de gevoelens van hun personages voor elkaar steeds heftiger worden, en het niet uiten ervan haast ondraaglijk, laten ze uiteindelijk, ogenschijnlijk ertegen vechtend, vooral met lichaamstaal toch meer expliciet die gevoelens zien. Niet makkelijk voor acteurs. Maar Alwin Pulinckx en Anne-Chris Schulting slagen wat mij betreft cum laude voor die moeilijke opdracht. 

  

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Bellevue Lunchtheater

Recensie: 2666 van Si vous pouviez lécher mon coeur / Julien Gosselin

●●●●○

2666

 

SI VOUS POUVIEZ LECHER MON COEUR / JULIEN GOSSELIN

Door RiRo, gezien 17 en 18 mei 2017   

De overweldigende voorstelling 2666 die de jonge Franse regisseur Julien Gosselin (1987) en zijn groep maakte van de gelijknamige roman van de Chileense schrijver Roberto Bolaño uit 2004 dendert eigenlijk nog teveel na in mijn hoofd om al afstand te nemen voor een recensie. Om een beetje een idee te hebben wat voor voorstelling Gosselin's bewerking van die fascinerende roman is, kun je denken aan bijvoorbeeld de Musil Marathon of een andere door Cassiers voor toneel bewerkte grote roman uit de wereldliteratuur. Maar dan én in de vijfde versnelling én met met de volumeknop op tien.

Gosselin en zijn dertien acteurs slagen er volledig overtuigend in recht te doen aan het labyrint dat Bolaño in zijn meesterwerk van in de Nederlandse vertaling 1065 pagina's vlecht. Daarbij zijn de seriemoorden op vrouwen in het Mexicaanse Ciudad Juarez in de jaren negentig van de vorige eeuw (in de roman en in de voorstelling veranderd in Santa Teresa), de nazigruwelen in een Pools dorp aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, én de onderlinge liefdesrelaties van vier literatuurwetenschappers tijdens hun zoektocht naar een mysterieuze Duitse schrijver de fundamenten waarop het ingenieuze bouwwerk rust.

Wat Gosselin heeft geofferd, of heeft moeten offeren om de roman naar theater om te zetten, is de ironie van de alwetende verteller in Bolaños roman. Daar staat iets tegenover wat op een podium wel kan en in een roman niet: live geproduceerde muziek. En die speelt in de ongeveer elf uur durende voorstelling een dwingende rol.

In de eerste drie delen zorgen de muzikanten af en toe nog wel eens voor een moment van rust, maar vooral in het vierde en vijfde deel brengen ze met steeds harder aanzwellende tonen het publiek in een soort blijvende trance. Een trance waardoor de geprojecteerde teksten met de in detail beschreven moorden in Santa Teresa en de al even gedetailleerde bekentenis over de 'Endlösung der Judenfrage' in het Poolse dorp de toeschouwer in een wurgende greep houden.

Net zoals je nu al kunt zeggen dat 2666 van Roberto Bolaño een van de belangrijkste romans van deze eeuw zal blijken te zijn, kun je nu ook al vaststellen dat Julien Gosselin met 2666 laat zien dat hij tot de belangrijkste theaterregisseurs van de komende decennia zal gaan behoren.

Recensie: Ibsen huis van Toneelgroep Amsterdam / Simon Stone

●●●●○

 

IBSEN HUIS

TONEELGROEP AMSTERDAM / SIMON STONE  

Door RiRo, gezien 11 mei 2017 

Met net als bij Ajax een zeventienjarige gymnasiast (David Roos) in het elftal, en met Bart Klever als vervanger voor Fred Goessens, is Ibsen huis ruim twee maanden later dan de bedoeling was op 9 mei 2017 in Amsterdam in première gegaan. De Australische regisseur Simon Stone (1984) schreef zelf de tekst in de geest van de door hem bewonderde Hendrik Ibsen. Waarbij hij, net zoals bij zijn eerdere producties, tijdens het schrijfproces ook gebruik maakte van persoonlijke verhalen van de elf acteurs.

Zoals bij veel toneelstukken van Ibsen is ook bij Stone's hommage aan die Noorse toneelschrijver het decor, in dit geval het door Lizzie Clachan ontworpen draaibare huis, niet zomaar een omgeving waarin het verhaal zich afspeelt. Het huis en de manier waarop de ruimtes erin zijn ingericht is in Ibsen huis 'een acteur'. Het Kerkmanhuis zoals het is gedoopt, is een actief element waaraan de personages hun identiteit ontlenen. Maar ook de plaats waarin de vloek heerst waar vier generaties van de familie Kerkman onontkoombaar mee te maken hebben.

Het verhaal over het huis en de vier generaties van de familie loopt van augustus 1964 tot mei 2017, maar wordt door Stone niet chronologisch verteld. Een keer of twintig springt het verhaal van het ene jaar naar het andere jaar, zowel vooruit als achteruit. Elke keer als de stellage met het huis erop draait, komen we niet alleen in een ander interieur maar ook in een ander jaar.

Zo springen we bijvoorbeeld van de verrassingsparty ter ere van de verjaardag van architect Cees (Hans Kesting) in juli 1969, waarin hij vrolijk zegt 'Nou ma, zo is dus het familieleven!' naar september 2000 waarin in afwachting van zijn begrafenis zijn weduwe Johanna (Maria Kraakman) verzucht 'Ik heb wat gezien die nacht'. Van die begrafenisdag blikken we dan eerst vooruit naar januari 2004 om te zien hoe het inmiddels gaat met het slachtoffer van wat er 'in die nacht' is gebeurd, om daarna weer helemaal terug te gaan naar hoe het allemaal begon in oktober 1964.

Met behulp van dat voortdurend heen en weer springen in de tijd legt tekstschrijver Simon Stone dan weer hier dan weer daar een puzzelstukje. Beetje bij beetje ontvouwt hij daardoor de intriges, waarbij hij steeds een tipje onthult van de geheimen en de trauma's die de vier generaties van de familie gevangen houden.

Door die verteltechniek blijft het voor de toeschouwers tot het einde spannend. Mede omdat Simon Stone als regisseur de elf acteurs flink het tempo erin laat houden. Maar als dan langzamerhand alle puzzelstukjes in elkaar passen en het volledige verhaal van de vier generaties zichtbaar wordt, blijkt dat verhaal een wel erg vergezochte negentiende-eeuwse vulgair Freudiaanse oorzaak-gevolg geschiedenis te zijn.

Spoiler alert! Wie de voorstelling nog wil gaan zien, raad ik aan de rest van deze alinea over te slaan en nu meteen door te gaan naar de volgende. Goed, wie nu nog niet naar de volgende alinea is, dit is wat we zien als de puzzel af is: een moeder laat haar vierjarige zoontje in de steek waardoor die zich als volwassen man zowel vergrijpt aan zijn kleindochter als aan zijn nichtje. Die kleindochter pleegt als puber zelfmoord en het nichtje gaat eerst zwaar aan de drugs en doet het daarna met iemand die in de heer is. Mee eens? Erg vergezocht toch? En dan heb ik het nog niet eens over de ellende die de zoon van de zich vergrijpende vader is overkomen.

Ondanks die vergezochte hoofdlijn en ondanks de wat geforceerde manier waarop actualiteiten als Brexit en vluchtelingenproblematiek het familieverhaal worden ingetrokken, valt er in de vier uur die de voorstelling duurt behoorlijk wat te genieten. Want vooral in het deel voor de pauze en tegen het einde van het deel erna zijn er onvergetelijke scènes met fantastisch acteerwerk.

Ook is Ibsen huis ondanks de vele tijdsprongen en ondanks de dubbelrollen een heel heldere voorstelling. Een voorstelling die door het uitstekende spel van alle acteurs, maar zeker ook door de goede acteursregie absoluut de moeite waard is. Want hoewel Simon Stone zich als tekstschrijver enigszins vertilt, bevestigt hij met de manier waarop hij de acteurs tot grootse prestaties aanzet ook nu weer dat hij als regisseur wel tot de absolute top behoort.
 
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelgroep Amsterdam

Recensie: Onderworpen van NTGent & Action Zoo Humain/Johan Simons en Chokri Ben Chikha

●●○○○  

ONDERWORPEN

NTGENT & ACTION ZOO HUMAIN / JOHAN SIMONS EN CHOKRI BEN CHIKHA

Door RiRo, gezien 24 april 2017

Bij de Franse verkiezingen van 2022 gaat het tussen het Front Nationale van Marine Le Pen en de Moslimbroederschap van Mohammed Ben Abbas. Aan de vooravond van die verkiezingen breken er rellen uit. Francois, Huysmansspecialist aan de Sorbonne, verlaat uit angst voor een burgeroorlog Parijs en trekt zich terug in een hotel in de Dordogne om daar de uitslag van de verkiezingen af te wachten.

Francois wordt in de voorstelling, een bewerking van de roman Soumission van Michel Houellebecq, gespeeld door Steven Van Watermeulen. Gekleed in niet bij elkaar passende trainingsbroek en trainingsjack keert hij terug naar Parijs waar de Moslimbroederschap inmiddels een coalitie is aangegaan met de socialisten en Mohammed Ben Abbas beëdigd is als president.

Regisseur Johan Simons en coregisseur Chokri Ben Chikha gebruiken voor Onderworpen het decor dat Bert Neumann creëerde voor Platform. We zien Francois dus zowel in zijn hotel in de Dordogne, als met zijn vriendin Myriam in zijn eigen eenvoudige appartement in Parijs, maar ook in het luxe appartement van Rediger, in dezelfde zooi van vooral matrassen, witte plastic tuinstoelen en piepschuim.

Hoofdthema in de roman van Houellebecq is de gelatenheid waarmee vooral de mannelijke intellectuele elite zich neerlegt bij de teloorgang van westerse waarden en zich schikt in de nieuwe situatie. Vrouwen verliezen aan de door Saoedi-Arabië gefinancierde Sorbonne hun baan, net als vrouwen in andere beroepen, en mannen kunnen alleen in dienst blijven als ze zich bekeren tot de islam. 

Maar Houellebecq zou Houellebecq niet zijn als hij niet zou wijzen op de voordelen voor de mannen op seksueel gebied: onder president Ben Abbas is polygamie toegestaan, en vijftienjarige meisjes worden bij wetenschappelijk medewerkers van de Sorbonne op bestelling thuis afgeleverd.

Houellebecq schetst in zijn roman ook uitvoerig de politieke intriges en de rol van de mouvance identitaire. Maar in de voorstelling worden de identitairen maar een enkele keer genoemd en de verwijzingen naar Sarkozy, Tarik Ramadan en Hollande zijn in de bewerking van Jeroen Versteele gesneuveld.

In wezen is Onderworpen vooral een monoloog interieur van de melancholieke Francois, met maar af en toe een dialoog. Bij hoofdrolspeler Steven Van Watermeulen komt dat uit de verf, in zijn spel zijn de gelatenheid en de fixatie op seksualiteit van de hoofdpersoon overeind gebleven. 

Maar bij de andere acteurs is de keus gevallen op een meer groteske manier van acteren, die af en toe de richting opgaat van het karikaturale. Misschien is het één keer leuk als Mourade Zeguendi laat zien hoe goed hij Einstein neer kan zetten door zijn tong uit te steken en te laten hangen. Maar drie keer? Dieptepunt is de in het Frans gespeelde scène in het appartement van Rediger, die is veel te traag. En het quasi onhandige gezeul met de lichtbak met de vertaling is te flauw voor woorden.

Al met al is Onderworpen als voorstelling een stuk minder geslaagd dan Platform. In Onderworpen worden de personages uit de roman door het steeds net te grotesk uitvergroten niet de stereotypen die Houellebecq op het oog had, maar neigen ze tot karikaturen. Nee, als ik opnieuw zou mogen kiezen, zou ik Platform nog een keer gaan zien, wat ik nu niet heb gedaan, en Onderworpen eventueel nog een keer gaan lezen.

Onderworpen van NTGent & Action Zoo Humain staat zowel geprogrammeerd als afzonderlijke voorstelling als in combinatie met de herneming van Platform, een voorstelling van Johan Simons bij NTGent uit 2005 naar een andere roman van Houellebecq. Maar dan wel, met uitzondering van Steven Van Watermeulen, met een andere cast. Ook de herneming van Platform is in een aantal zalen als afzonderlijke voorstelling te zien.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: NTGent

Theaterverhaal: Geen recensie over Find me a boring stone en enthousiasme over DAM van BOG

 

GEEN RECENSIE OVER FIND ME A BORING STONE

 

EN ENTHOUSIASME OVER DAM VAN BOG

Door RiRo, geplaatst 21 april 2017  

Er zijn voorstellingen die ik wel zie, maar waarover ik geen recensie schrijf. De laatste daarvan was Find me a boring stone, waar ik een paar dagen geleden in Frascati in Amsterdam naartoe was. Ik licht eerst even toe waarom ik in dit geval van een recensie afzag. Daarna wil ik alsnog mijn enthousiasme kwijt over DAM van BOG.

Find me a boring stone, over in de rouw zijn als er iemand in je omgeving overlijdt, over hoe je verder moet na zo'n verlies, werd op verzoek van regisseur Erik Whien geschreven door Rik van den Bos. Het is een monoloog die wordt gespeeld door Gijs Naber, met muzikale ondersteuning van Stan Vreeken. Na de première van die voorstelling, op 1 april, adverteerde Theater Rotterdam met de tegenwoordig om de haverklap gebruikte term 'sterrenregen'. En ook nu weer werden daarbij recensies met minder dan vier sterren, zoals die in de Volkskrant en de NRC, niet genoemd.

In het half uur dat ik in het café van Frascati zit te wachten tot Find me a boring stone gaat beginnen, lees ik in het programmaboekje het uitgebreide interview met Erik Whien door dramaturg Liet Lenshoek. Daar ben ik behoorlijk van onder de indruk. Regelmatig stop ik even met lezen, omdat wat ik lees me raakt, of aan het denken zet.

Gijs Naber doet het goed, en op de muziek van Stan Vreeken is niks aan te merken. Maar toen Find me a boring stone was afgelopen, zat ik met een enorm probleem. Om me heen werd uitbundig geapplaudisseerd. Maar ik dacht meteen 'Hoe moet dat? Ik kan toch niet in mijn recensie schrijven dat het interview in het programmaboekje me meer heeft geraakt, meer bij me heeft losgemaakt, dan de voorstelling?' Nee, geen recensie dan maar.

Dan BOG. Vorig jaar maakte BOG op verzoek van Theater Na de Dam de voorstelling DAM. Over herdenken. En over twee minuten stilte. Een eenmalige voorstelling. Dus in dat geval had het om die reden geen zin er een recensie aan te wijden. Maar nu blijkt dat DAM ook dit jaar op 4 mei weer te zien is, om 21.00 uur in Frascati. Nu wil ik er toch iets over zeggen.

De formule in DAM is dezelfde als die in GOD, een eerdere voorstellingen van BOG die ik zag. Vier acteurs staan naast elkaar en stellen vragen bij het thema, in dit geval de dodenherdenking op 4 mei, ze nemen standpunten in, en stellen die weer ter discussie. In het begin langzaam en bedachtzaam, maar gaandeweg in een hoger tempo, waardoor er een prettig soort muzikaliteit in komt.

GOD vond ik een goede voorstelling. Niet meer en niet minder. Maar DAM is meer dan goed. Met DAM hebben Benjamin Moen, Lisa Verbelen, Sanne Vanderbruggen en Judith de Joode een zo goede, zo gedenkwaardige voorstelling gemaakt, dat ik iedereen die er vorig jaar niet bij was, aanraadt om snel een kaartje te bemachtigen. Je zult er geen spijt van krijgen.

Find me a boring stone van Theater Rotterdam / Erik Whien, gezien 18 april 2017

DAM van BOG, gezien 4 mei 2016

Recensie: Het leven is droom van Toneelschuur Producties / Olivier Diepenhorst

●●●●○

 

HET LEVEN IS DROOM

 

TONEELSCHUUR PRODUCTIES / OLIVIER DIEPENHORST  

Door RiRo, gezien 6 april 2017 

Het is onmogelijk om deze recensie van Het leven is droom anders te beginnen dan met de loftrompet te steken over de vertaling. Want Erik Coenen heeft het barokke rijmende Spaans van Pedro Calderón de la Barca uit 1635 in zijn vertaling uit 2006 op meesterlijke wijze omgezet naar Nederlandse versregels. Het luisteren naar de bijna 3500 verzen is een feest voor de oren. Ook omdat de acteurs erin slagen om ons met hun dictie en hun spel de hele voorstelling in hun ban te houden. Natuurlijk, in het begin is het even wennen aan een voorstelling met monologen en dialogen op rijm. Maar de beloning is groot. Want La vida es sueño, zoals het oorspronkelijk heet, blijkt een uiterst boeiende filosofische komedie vol retorische aforismen en vol poëtische beeldspraak.

'Onstuimig ros (…)', dat zijn de eerste twee woorden in Het leven is droom. Ze worden gesproken door Rosaura, die, verkleed als man, in het koninkrijk Polen arriveert. Bij toeval stuit ze op een kroonprins die niet weet dat hij een kroonprins is, en die in een kerker zit. Want omdat zijn vader in de sterren las dat zijn pasgeboren zoon Sigismond voor rampspoed zou zorgen, is hij uit voorzorg opgesloten. Omdat er geen andere directe troonopvolger is, en de koning het land over zou moeten dragen aan zijn neef Adolphus en zijn nicht Stella, geeft hij zijn inmiddels volwassen zoon als test één dag de kans om te bewijzen dat hij niet de voorspelde tiran is maar in staat is morele beslissingen te nemen.

Met die hoofdlijn verweven is de subplot over de edelvrouw Rosaura die zwanger in de steek is gelaten door Adolphus, en die nu op zoek is naar eerherstel. Drie keer zal Sigismond, de kroonprins, haar tegenkomen. De eerste keer, nog in zijn kerker in de bergen, ziet hij haar in mannenkleren. De tweede keer, aan het begin van de dag waarop hij zich moet bewijzen, ziet hij haar als vrouw, gekleed als dienster, en probeert hij zich aan haar te vergrijpen. De derde keer, aan het slot van het stuk, draagt Rosaura haar eigen kleren, die van een edelvrouw. Maar, zo voegt ze er met een vervaarlijk ogend zwaard in haar handen aan toe, 'nu met de wapens van een man en de kleding van een vrouw'. In een stuk uit de zeventiende eeuw is een vrouw het moedigste en het meest genuanceerde personage in het verhaal, glansrijk gespeeld door Julia Akkermans.

Ik ga natuurlijk niet zeggen dat Het leven is droom nog niets aan actualiteit heeft ingeboet. Feit is wel dat we leven in een tijd waarin de virtuele werkelijkheid, zowel in het persoonlijk leven, als in de manier waarop we kennis nemen van de wereld om ons heen, een steeds grotere rol speelt. De nieuwe leider van een wereldmacht probeert ons via het alsmaar herhalen van tweets met 'alternatieve feiten' in zijn 'waarheid' te laten geloven. En wat is het centrale thema in Het leven is droom, verwoord door Sigismond? Dat het leven louter droom is en schone schijn, een illusie waarin iedereen gelooft:

'Voor 't geval we alleen maar dromen
wat wij zijn in dit bestaan:
want ervaring toont mij aan
dat ons leven dát moet zijn:
louter droom en schone schijn,
die opeens teloor zal gaan.'

Behalve bij de uitstekend spelende Julia Akkermans als Rosaura, valt vooral ook bij Krisjan Schellingerhout (als Sigismond) en bij Matthijs IJgosse (als Astolphus) op hoe goed de acteurs met hun mimiek de vormgebonden tekst van extra nuances voorzien. Het decor van Marc Warning, met onder andere een in de loop van de voorstelling te voorschijn getoverd luchtkasteel, benadrukt het centrale thema: de illusie. En met door de acteurs live op onalledaagse percussie-instrumenten geproduceerde geluiden wordt de gemoedstoestand van Sigismond verklankt. 

Het goede acteren, het fraaie decor, en die live geproduceerde klanken dragen bij aan de hoge kwaliteit van deze voorstelling. Maar het is de uitzonderlijk goede vertaling van Erik Coenen die maakt dat Het leven is droom behalve een prachtige voorstelling ook een waar taalfeest is. 
  
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelschuur Producties