Recensie: Age of Rage van ITA-Ensemble & Holland Festival, Bl!ndman, La Villette / Ivo Van Hove

●●●●○

 

AGE OF RAGE


ITA-ENSEMBLE & HOLLAND FESTIVAL, BL!NDMAN, LA VILETTE / IVO VAN HOVE

 

Door Piet van Kampen, gezien 27 juni 2021

Is een kraakheldere voorstelling waarin een hele stoet Griekse tragedies met veel vuur tot een bijna vier uur durend spektakel wordt gesmeed teleurstellend omdat er voor theaterwetenschappers en ervaren theaterbezoekers te weinig lagen in zitten of te weinig regievondsten? Of is zo'n voorstelling juist heel goed, omdat Van Hove daardoor die voorstelling ook toegankelijk maakt voor bovenbouwleerlingen van het vwo en 'het grote publiek'?

Laten we Age of Rage eens met die twee maten meten.

Ivo Van Hove rijgt in Age of Rage de mythologische verhalen over de vervloekte Atriden-familie aan elkaar. Verhalen waarin onder meer Agamemnon zijn dochter offert en Klytaimnestra haar man doodt en later zelf om zeep wordt geholpen door haar kinderen Orestes en Elektra. En knoopt daar de tragische geschiedenis van de Trojaanse koningin Hekabe en haar nageslacht aan vast.

Als ik de voorstelling zie - inmiddels gelukkig weer in een zaal vol toeschouwers - loopt het in Age of Rage mogelijk gesmeerder dan bij de anderhalve meter - première een week eerder. Vijf extra dagen om op elkaar ingespeeld te raken, geïnspireerd worden door een volle zaal, dat zal toch wel invloed hebben gehad op de interactie tussen de acteurs? En misschien ook wel op de samenhang tussen acteren, dansen en muziek.

Al voor de zaallichten doven, knettert het vuur en is Maarten Heijmans in de weer met een hakmes. De scène die daarop volgt, is overweldigend. Met oorverdovende death metal. En zingende en dansende acteurs, ondersteund door drie professionele dansers, vier eigenlijk, want kersvers ITA-acteur Jesse Mensah is ook een fenomenale danser.

De eerste woorden worden gesproken door Agamemnon (Hans Kesting): 'Geen geluid. Niet van vogels. Niet van de zee.' Rustig uitgesproken. Dat blijkt de voorbode van een voorstelling waarin met de tekst in een rustig tempo en op een heel duidelijke manier het verhaal wordt verteld over wraak die wraak genereert. Datzelfde verhaal wordt, wat abstracter, ook in dans uitgebeeld, en nog weer wat abstracter met de soundtrack (vooral percussie), het lichtplan en de scenografie.

Met de blik van een verwende toneelkijker heb ik wel wat kritiek. Ilke Paddenburg bijvoorbeeld die in een van de mooiste scènes, als Ifigenia in de armen van haar vader en moeder, perfect maat houdt in haar stille spel, heeft vlak daarvoor haar 'stille spel' enorm overdreven met veel te lang aangehouden gebaartjes om Ifigenia's angst om geofferd te worden uit te beelden.

En waar Janni Goslinga (als Hekabe), Maria Kraakman (als Kassandra) en Majd Mardo (als Orestes) met succes hebben gezocht naar een voor hun personage passende, gelaagde en prikkelende manier van acteren, hebben Hélène Devos (als Elektra) en Gijs Scholten van Aschat (als Menelaos) zo te zien hun cruise control aangezet. Wat bij de eerste leidt tot acteren met voortdurend gierende banden, en bij de tweede tot een tot bumperkleven provocerende gemakzucht.

Even voor de duidelijkheid: kritiek op acteren en op acteurs is eerst en vooral kritiek op de regisseur, want die heeft die manier van acteren gevraagd, of op z'n minst getolereerd.

Er zijn dus wel wat kanttekeningen te plaatsen.

Maar als ik de andere meetlat erbij neem, en dat is voor een afgewogen oordeel over een voorstelling nodig, en reflecteer op wat de makers mogelijk hebben beoogd. Dan zie ik een heel toegankelijke voorstelling. Maar ook een voorstelling die visueel ongelooflijk rijk is. Vooral door de extra's die de heldere choreografie en het steeds weer vernuftig gecreëerde toneelbeeld (met oog voor diagonalen en diepte) aan de tekstregie van Van Hove toevoegen.

Het zou me dan ook niet verbazen als Age of Rage, die Ivo Van Hove samen met scenograaf Jan Versweyveld, choreograaf Wim Vandekeybus en componist Eric Sleichim heeft gemaakt, ook internationaal succesvol zal blijken te zijn.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: ITA-Ensemble

 

Recensie: Hendrik IV: Koning van de Verbeelding van Theater Bellevue / Teun Donders & Roel Pronk

●●●●○

 

HENDRIK IV: KONING VAN DE VERBEELDING


THEATER BELLEVUE / TEUN DONDERS & ROEL PRONK

 

Door Piet van Kampen, gezien 17 juni 2021

Hendrik IV: Koning van de Verbeelding is gebaseerd op Enrico Quarto, de tragedie in drie bedrijven die Luigi Pirandello precies honderd jaar geleden schreef. Teun Donders en Roel Pronk voegen aan Pirandello's spel met tijd en taal hun eigen vooral talige vondsten toe.*

Het voortdurend verspringen van de tijd - naar de middeleeuwen en weer terug - is één van vele ingenieuze spelletjes in Hendrik IV: Koning van de Verbeelding. De tekst staat ook vol met heerlijke zinnen als 'Waarheid verliest het in fictie altijd van de leugen' en 'Ik heb feilloos de leugen beklommen' of  'Helder als een visioen'.

In een afgelegen villa leeft een man (die nergens met zijn eigen naam wordt aangeduid) in de waan dat hij een middeleeuwse koning is. Zijn omgeving speelt het spel mee. In Hendrik IV: Koning van de Verbeelding is het heden dat bij Pirandello 1920 was, verplaats naar het huidige nu, met verwijzingen naar onder meer smartphones en AH-bezorgservicemedewerkers. 

Hendrik IV: Koning van de Verbeelding van Teun Donders en Roel Pronk is een enorm rijke voorstelling van twee zeer getalenteerde makers, die vorig jaar afstudeerden aan de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie. 

Teun Donders speelt in zijn quasi-monoloog twee personages: de man die doet of hij raadsman Landolpho is en de 'gek' die denkt dat hij Hendrik IV is. En beeldt er één uit: de fictieve koningin. Alle andere rollen spelen wij in de zaal. Of we dat willen of niet. Weigeren is geen optie.  

Het spel van Donders is overrompelend goed. Hij zegt niet alleen een uur lang in een hoog tempo de, vaak geestige, tekst. Maar wat hij daar met zijn fenomenale gebruik van mimiek en gestiek aan toevoegt, is onovertroffen. Vooral dat laatste, zijn houdingen, gebaren en lichaamsbewegingen getuigen van zijn enorme talent als acteur. Ik noteer Teun Donders alvast als een toekomstige winnaar van een Louis d'Or.

*Jammer dat er naast schitterende taalvondsten ook zoveel taalslordigheden zijn, ik telde er zo'n twintig. Een paar voorbeelden. De rouw dat, in plaats van de rouw die. Vervuld zijn met in plaats van vervuld zijn van. Ontwetend in plaats van onwetend. Echt heel jammer, zonder die slordigheden zou ik vijf van die groene ballen boven deze recensie hebben gezet.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Theater Bellevue

 

Recensie: La Codista van Marleen Scholten / Wunderbaum

 

●●●●○

 

LA CODISTA


MARLEEN SCHOLTEN / WUNDERBAUM

 

Door Piet van Kampen, gezien 14 juni 2021

'64, ik heb 127', zegt de codista. Ze staat in de rij. Voor iemand anders. Voor mevrouw D'Angelo. Net als babysitters, poetsvrouwen en hondenuitlaters nemen codistas mensen werk uit handen.

In Japan zijn vanaf de jaren negentig professioneel gerunde bedrijven waar je stand-ins voor van alles en nog wat kunt huren. Wat tot kunst leidde. Want de documentaire Rent a Family Inc van Kaspar Astrup Schröder uit 2012 over een Japans bedrijf dat gespecialiseerd is in het verhuren van 'familieleden', inspireerde De Theatertroep tot de voorstelling Hoe echt is echt echt (2016) en Werner Herzog tot zijn film Family Romance, LLC (2019)

In Italië kwam Giovanni Cafaro, toen hij zijn baan verloor, op het idee om tegen betaling voor anderen in de rij te gaan staan, om zich als stand-in te specialiseren in wachten. Ook dat leidde tot kunst. Want theatermaker Marleen Scholten, die in Milaan woont, nam zijn verhaal als uitgangspunt voor haar monoloog La Codista.

Scholten interviewde als voorbereiding allerlei mensen over de betekenis en over het effect van stilstaan, en ging in lange rijen staan om zelf te ervaren wat wachten met je doet. Voor haar tekst La Codista, over je verplaatsen in een ander, over het ongeduld en het verlangen dat bij wachten hoort, won ze in Italië de toneelschrijfprijs Antonio Conti.

In een uiterst sobere enscenering brengt Marleen Scholten die tekst in haar voorstelling La Codista tot leven. Ze beweegt nauwelijks. Dat is ook niet nodig. Haar heldere, krachtige stem en haar perfectie dictie volstaan.

Gezien op het HOLLAND FESTIVAL

Recensie: L'Étang van Gisèle Vienne

●●●○○

 

L'ÉTANG


GISÈLE VIENNE

 

Door Piet van Kampen, gezien 7 juni 2021
  

Zaallicht uit, toneellicht aan. We zien zeven aangeklede etalagepoppen. Zes daarvan liggen of zitten op een eenpersoonsbed, de zevende een paar meter daarvandaan op de grond. Een inspiciënt draagt de poppen een voor een heel behoedzaam het podium af. Wie nog niet wist dat poppen in het werk van Gisèle Vienne een belangrijke rol spelen, weet dat nu.

Der Teich (de vijver), van de Zwitserse schrijver Robert Walser uit 1902, gaat vooral over een moeder-zoonverhouding. Fritz loopt weg en zegt dat hij zich gaat verdrinken in de vijver omdat zijn ouders niet van hem houden. De andere kinderen in dat verhaal, Klara en Paul, geloven hem.

In L'Étang, haar bewerking van Der Teich, wil Gisèle Vienne expliciet dat we meer lagen zien. Naast de traag als poppen bewegende twee actrices die hun teksten, net als poppen, zonder mimiek zeggen, zet Vienne met dat doel als contrapunten kleurwisselingen in de belichting in en geluid (loeiharde muziek van het feestje dat Fritz ontvlucht). Voor publiek in niet-Franstalige landen komt daar nog een extra laag bij: de op de achterwand geprojecteerde vertaling, in dit geval in het Engels en het Nederlands.*

Adèle Haenel (ja, dat is die van 'Portrait de la jeune fille en feu') speelt de drie kinderen met van elkaar verschillende stemmetjes. Ruth Vega Fernandez neemt op een vergelijkbare manier de twee moeders en de vader voor haar rekening. Dat werkt. Maar vooral door het ontbreken van zichtbare interactie tussen de personages en van mimiek, levert het wel een nogal abstracte voorstelling op.

Je kunt je overigens afvragen - ik deed dat althans het eerste half uur - of het niet aan het publiek is om al dan niet meer lagen in een voorstelling te ontdekken, in plaats van dat door de maker opgedrongen te krijgen. De ene toeschouwer ontwaart er in dat geval misschien maar één, een ander twee, de heel ervaren toneelbezoeker drie of meer.

Toch kreeg ik in de loop van de voorstelling wel meer waardering voor Vienne's aanpak. Want door in L'Étang de verschillende lagen in de relatie tussen Fritz en zijn ouders te expliciteren, doet ze natuurlijk wel recht aan de gecompliceerdheid die familierelaties nou eenmaal vaak hebben.

Gezien op het HOLLAND FESTIVAL

* Helaas zijn die vertalingen nogal eens verkortingen van het gesproken Frans. Ook bij de door de vertaler gemaakte keuzes zijn af en toe wel vraagtekens te plaatsen. Zou bijvoorbeeld 'Doe die klotedeur dicht! niet meer recht doen aan 'Ferme cette putain porte!' dan 'Doe verdomme die deur dicht!'?