Recensie: Schiff der Traüme van DeutschesSchauSpielHausHamburg / Karin Beier

●●●○○

 

SCHIFF DER TRAUME 

DEUTSCHESSCHAUSPIELHAUS HAMBURG / KARIN BEIER

Door RiRo, gezien 25 februari 2016

Hoe zal ik het zeggen. Heeft regisseur Karin Beier een ander gevoel voor humor dan ik? Of zijn de grappen in Schiff der Traüme, met als ondertitel Ein Europäisches Requiem, af en toe gewoon opzettelijk plat of melig? Natuurlijk, er zijn ook komische ingrepen die heel geslaagd zijn, maar neem nou deze: De hostess van het cruiseschip, Astrid, gespeeld door Lina Beckman, stottert. Dus als ze haar naam zegt, klinkt dat als 'Arschtritt'. Leuk? Humor blijft natuurlijk een kwestie van smaak. Een veel belangrijker kritiekpunt is vind ik dat Schiff der Traüme niet hard genoeg is, niet confronterend genoeg om te verontrusten.

Eerst zien we alleen maar een urn. Dan horen we gefluisterde dichtregels van Rilke 'Der Tod ist groß. Wir sind die Seinen'. Dat blijkt even later het begin van de compositie Human Rights Nr. 4. Want aan boord van cruiseschip Europa Culture Cruising is een groep orkestleden op weg om de laatste wens van hun onlangs overleden dirigent uit te voeren: zijn as uitstrooien boven de Egeïsche zee en zijn favoriete compositie Human Rights Nr. 4 spelen. Behalve bezig zijn met het uitvoeren van die laatste wens, eten ze, zijn veganist, of maken daar juist grappen over, drinken, maken ruzie, filosoferen, vervloeken het despotisme van de overleden dirigent, drinken te veel, en stoten uiteindelijk de urn om.

Dit deel, waarvan we weten dat het het voorspel is, duurt anderhalf uur. Wat nogal lang is. Na die anderhalf uur van af en toe komische, soms platte, maar wel steeds heel goed geacteerde scenes door uitsluitend blanke acteurs, kondigt de purser aan dat er van een schip in nood drieënzestig uitgeputte mensen aan boord zijn genomen. Zwarte uitgeputte mensen. Vluchtelingen uit Afrika.

Eerst zingt Josef Ostendorf, gekleed in een rode operajurk, nog Beautiful van Christina Aguilera, maar dan nemen vijf Afrikaanse acteurs het cruiseschip, en de voorstelling over. Die vijf Afrikaanse acteurs, onder leiding van Gotta Depri, zijn overduidelijk alle vijf echte performers. Ze zijn ook nog eens ongelooflijk fit. Kortom veel te perfect om geloofwaardig als bootvluchtelingen over te komen.

De vijf zwarte acteurs dansen, houden monologen, en stellen quizvragen. De strekking van hun interventies is dat zij zo'n gevaarlijke tocht hebben ondernomen, dat zij zoveel ontberingen hebben geleden, om ons, Europeanen, te komen helpen. Slikken we tenslotte niet bijna allemaal antidepressiva? Nou zij niet hoor, in Afrika. Stoppen wij onze oude vaders en moeders soms niet allemaal in tehuizen? Wat een schande, dat doen ze in Afrika echt niet. 

Ook in dit gedeelte valt weer heel wat te lachen, maar ik heb de indruk dat het de intentie van Beier's bewerking van Felllini's film E la nave va moet zijn geweest dat het lachen ons dat laatste uur zou vergaan. Maar daarvoor is zowel de inhoud van de teksten, als de manier waarop wij als publiek met die teksten worden geconfronteerd, toch echt te braaf, te ongevaarlijk.

Gezien tijdens BRANDHAARDEN

Recensie: Effi Briest-allerdings mit anderem Text und auch anderer Melodie van DeutschesSchauSpielHausHamburg / Clemens Sienknecht & Barbara Bürk

●●●○○

 

EFFI BRIEST 

DEUTSCHESSCHAUSPIELHAUS HAMBURG / CLEMENS SIENKNECHT & BARBARA BURK

Door RiRo, gezien 23 februari 2016

Coverbandmuziek houd ik daarvan? Ook als het heel goed gedaan is? Perfect zelfs? Zoals in deze voorstelling de live-uitvoering van God Only Knows van The Beach Boys? Nee, daar houd ik niet zo van. Ik veer pas op als de acteurs een verrassende draai aan zo'n hit geven. Ik veer op bij de dialoog die is gemaakt van Love Me Tender van Elvis Presley. En vooral bij It's A Man's Man's Man's World van James Brown in een hartverscheurende angstschreeuwversie door Michael Wittenborn.

Effi Briest van Theodor Fontane uit 1894 is een Duitse roman die thuishoort in het rijtje Anna Karenina, Madame Bovary, Eline Vere, een verhaal over vrouwenleed en mannenlust. Effi wordt op zeventienjarige leeftijd uitgehuwelijkt aan de ruim twintig jaar oudere baron Geert von Instetten. Ze is ongelukkig en bezwijkt voor de charmes van de knappe majoor Crampas. Zes jaar na die affaire komt Von Instetten erachter, hij dood Crampas in een duel, en stuurt Effi weg. Die belandt uiteindelijk ziek bij haar ouders. Waar ze al snel sterft. Maar niet voordat ze alle schuld op zich heeft genomen. En Von Instetten heeft vrij gepleit.

Het toneel ademt de sfeer van de zeventiger jaren. Op 'Radio Briest' loopt de serie Berühmte Seitensprünge der Weltliteratur. We beginnen steeds met een stukje gesproken versie van de roman vanaf een langspeelplaat. Vlak voor een belangrijke scène gaat de platenspeler uit en pakken de acteurs hun instrumenten om wat er verder gebeurt duidelijk te maken met behulp van live-uitvoeringen van hits uit de zestiger, zeventiger en tachtiger jaren. Veel Engelstalige, geen enkele Duitstalige als ik me goed herinner, en op het eind, gezongen door Ute Hannig als Effi, het Franstalige La Chanson d'Hélène van Philippe Sarde.

Clemens Sienknecht en Barbara Bürk kiezen in hun muzikale interpretatie van Theodor Fontane's klassieke zedenroman naar mijn smaak net even te vaak voor muzikale perfectie. Terwijl kunst om spannend te zijn, en geen kunstnijverheid te worden, naar mijn idee nou juist net niet perfect moet zijn. Aan de andere kant, het is wel heel knap hoe bij zo'n muzikale en ook heel komische bewerking de tragedie van de roman totaal niet in het gedrang komt.

Gezien tijdens BRANDHAARDEN

Recensie: Der Entertainer van DeutschesSchauSpielHausHamburg / Christoph Marthaler

●●●●○

 

DER ENTERTAINER

DEUTSCHESSCHAUSPIELHAUS HAMBURG / CHRISTOPH MARTHALER  

Door RiRo, gezien 20 februari 2016

De slechte mop en de foute opmerking zijn in Der Entertainer tot kunstvorm verheven, in een voorstelling over de schoonheid van verval en ontluistering. Het oorspronkelijke stuk The entertainer van John Osborne (over een Britse familie van Music Hall artiesten die niet kunnen accepteren dat hun genre verdwijnt) werd voor het eerst gespeeld in de jaren vijftig van de vorige eeuw tijdens het conflict over het Suezkanaal. De Zwitserse regisseur Christoph Marthaler verplaatst de thematiek naar het Europa, en naar de conflicten, van vandaag.

Der Entertainer gaat niet alleen over het variététheater dat voorbij is, maar ook over de manier waarop Europeanen van nu met de gevolgen van oorlogen omgaan. Het gezin van de aan lager wal geraakte entertainer Archie Rice wacht op de terugkeer van zoon Mick (die als huurling voor Blackwater ergens in een ver buitenland vecht). Maar de toename van buitenlanders in hun eigen land houdt de familie Rice meer bezig. Archie: 'Was denn nun: liegen die auf der faulen Haut, oder nehmen sie uns die Arbeitsplätze weg.' Opzettelijk foute grappen dus. Over Turken. Over Polen. Over de IS. Over de oorlog in Syrië. En natuurlijk over de recente vluchtelingenproblematiek.

Duri Bischoff ontwierp voor deze voorstelling een overweldigend decor. Een vervallen theater met een gat in het dak en met vochtvlekken op het tapijt. Maar wel een showtrap. Met boven dat theater (dat ook de woning van de familie van Rice is) nog een theater, met een heuse lijst en een rood gordijn. Met ook daar weer een showtrap. In dat theater in het theater laten Josef Ostendorf en Bettina Stucky als corpulente reality-tv types een verdubbeling van 'De Kunst van het Mislukken' zien. Al hun variéténummers gaan de mist in.

Op de voorgrond ondertussen drie generaties vertellers van slechte grappen, tevens makers van foute opmerkingen. Archie zelf, vader Billy, en zoon Frank (bij Marthaler in tegenstelling tot bij Osborne hier ook entertainer). Archie: 'Negers', mag ik dat woord niet meer gebruiken? 'Frauen' darf man ja heute (auch) nicht mehr sagen. Das sind jetzt 'Menschen mit Menstruationshintergrund'.

In de orkestbak (in de Rabozaal van de Amsterdamse Schouwburg blijkt ineens een orkestbak te zijn) speelt de vijfkoppige Archie Rice Allstar Band. Op het eerste podium dansen drie wat verlopen vaudeville danseressen, op het tweede zingt de Engelse zangeres Rosemary Hardy. Maar acteur Michael Wittenborn als Archie Rice blijkt ook goed te kunnen zingen. Het meest aangrijpend vind ik zijn (in het ijskoude licht van de slotscène) uiterst traag gezongen a capella versie van Death of a Clown van Dave Davies.

Der Entertainer is typisch Marthaler. Het werk van een regisseur die niet alleen van muziek houdt, maar ook van heel traag. Gelukkig heb ik zijn Maeterlinck gezien, waarin de klok op het podium stil staat, en er soms een half uur bijna niets gebeurt, dus ik was erop voorbereid. Zo traag als Maeterlinck is Der Entertainer niet. En als het je lukt om je aan het tempo over te geven, is Der Entertainer een heerlijke, politiek incorrecte, en juist daarom relevante muziektheatervoorstelling.

Gezien tijdens BRANDHAARDEN.

Recensie: Beckett Boulevard van De Koe

●●●●○

 

BECKETT BOULEVARD 

DE KOE  

Door RiRo, gezien 5 februari 2016

De wederopbouw van het midden begint met de epiloog, we horen hoe Natali Broods wordt geïnterviewd door Jan Hautekiet, we zien Peter Van den Eede in de spiegel kijken en Willem de Wolf een stoel uitpakken.

Daarna maken we mee hoe Natali, Willem en Peter in een ondergrondse parking aan de Beckett Boulevard het centraal gemiddelde bespreken, op niveau -9 belanden, daar het gevoel krijgen één lichaam te zijn, wat dan weer een gevoel van eenzaamheid oplevert, en dat allemaal na een bezoek aan een tentoonstelling van miniatuurkunst in een heel groot museum in Quebec. Hoe vervolgens het licht in de parking uitvalt, waarna de versies over hoe het vanaf dat moment verder ging sterk uiteenlopen en de drie besluiten de dingen voortaan in het midden te laten.

Is het echt een ober? Of is het Peter? Dat vragen Natali en haar ex Willem zich in een in espuma gespecialiseerd restaurant af. Waar Natali vertelt dat ze wil stoppen met acteren om de politiek in te gaan en zich daar in het midden te profileren. De ober, of is het toch Peter die geen acteur meer wil zijn, omdat hij vindt dat er teveel onechte echtheid is, en dat er daarom echte onechtheid nodig is, waar een ober de ultieme belichaming van is: 'Iedereen is op de een of andere manier sociaal geëmigreerd'. Dan zal het toch wel Peter zijn.

Ze doen alsof er muziek klinkt, want het is toneel, ze herkennen een nummer van Chic, wat Willem ingrijpende en baanbrekende muziek vindt. Dan komen we zo langzamerhand bij de ontroerende dialoog tussen de Peter van het einde van de voorstelling (of is het de Peter van het begin van de voorstelling omdat de voorstelling wordt teruggespoeld) en het spiegelbeeld van de Peter van gisteren, waarna Peter, een van de Peters, het gedicht Afstand van vader Van den Eede voordraagt. 

En dan vergeet ik nog bijna het hilarische hoogtepunt. Het interview door Tom Lenaerts. Die de vraag stelt waar de voorstelling over gaat. Waar de drie het dan niet over eens worden. Dat zal ergens in het midden zijn geweest.

De lichtheid van de zwaarte, dat is wat De Koe tot in de perfectie beheerst. Ook in Beckett Boulevard is de intellectualistische spielerei van Broods, De Wolf en Van den Eede, met al die prachtige zinnetjes, met al die heerlijke filosofische redenerinkjes, weer om van te smullen.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: De Koe

Recensie: Dit zijn de namen van NTGent/Philipp Becker

●●●○○

DIT ZIJN DE NAMEN

NTGENT / PHILIPP BECKER

Door RiRo, gezien 1 februari 2016

Een toneelbewerking van een roman, van een recente roman. Dan verwacht je dat die iets toevoegt. Er een ander licht op laat schijnen. Een onverwachte invalshoek kiest. Dat is niet echt het geval bij de voorstelling Dit zijn de namen van de Duitse regisseur Philipp Becker. De roman wordt redelijk getrouw naverteld, maar omdat de acteurs zich meestal rechtstreeks tot het publiek richten, is de voorstelling bij momenten nogal saai. De schrijver van de roman, Tommy Wieringa, applaudisseert na afloop overigens heel enthousiast. Maar dat zegt natuurlijk niet zoveel.

In Dit zijn de namen duiken vijf verwilderde vluchtelingen op in de grensstad waar Pontus Beg politiecommissaris is. Maandenlang hebben ze gedoold door de steppe op zoek naar een beter leven in het Westen. Daar zullen ze nooit aankomen want ze zijn bedrogen door mensensmokkelaars die vluchtelingen in een vrachtauto een fictieve grens laten oversteken. Commissaris Beg ontrafelt tijdens zijn verhoor de geschiedenis van hun tocht, een verhaal dat verweven raakt met de zoektocht naar zijn eigen afkomst.

Een van de twee verhaallijnen van de roman, die van de groep vluchtelingen in de steppe, is in de voorstelling geïntegreerd in de andere verhaallijn en wordt dus verteld vanuit het perspectief van Pontus Beg. De huiveringwekkende communicatie tussen de in eerste instantie dertien vluchtelingen in de roman is in de voorstelling vervangen door antwoorden op vragen van de politiecommissaris. Dat vind ik jammer. Wel een mooie ingreep is dat Afrika, de zwarte man, al vanaf het begin alleen als hoofd in een plastic zak ten tonele wordt gevoerd. Ook de muziek, door de acteurs zelf meerstemmig akoestisch gezongen, is een sterk detail.

Daarentegen is het acteren niet altijd even overtuigend, hoewel Steven Van Watermeulen (Pontus Beg), de talentvolle Estlandse acteur Risto Kübar (De Jongen), en Mark Verstraete (Vitaly) in positieve zin opvallen. Tim Bogaerts (De Lange) strekt af en toe zijn hoofd en nek ver naar voren, een pose die me bekend voorkomt (uit Aneckxander van Alexander Vantournhout & Bauke Lievens). Waarom Bogaerts dat doet, snap ik niet zo goed. Twee acteurs, de bij Münchner Kammerspiele werkende Risto Kübar en Lia Hoensbroech (De Vrouw) spreken af en toe Duits of Engels (er zijn boventitels). Maar ik vind niet dat dat veel toegevoegde waarde heeft.

Al met al is Dit zijn de namen van NTGent een niet in alle opzichten geslaagde voorstelling. Gebaseerd op een wel erg goede roman. Een aanrader die roman van Tommy Wieringa. Maar dan zou ik ook Dzjan van Andrej Platonov er even bij pakken. Vanwege de opvallende overeenkomsten.

 
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: NTGent