●●●●○
DE UREN
ITA-ENSEMBLE / ELINE ARBO
Door Piet van Kampen, gezien 24 oktober 2021
Met De uren, naar het boek The Hours van Michael Cunningham, als keuze voor haar eerste regie voor de grote zaal sluit Eline Arbo inhoudelijk aan op haar voorstelling Drie Zusters uit 2020, waarin ze het effect van vier feministische golven analyseerde. Toen voegde ze een epiloog vol cijfers toe om ons voor alle zekerheid nog even in te wrijven wat ze met haar voorstelling bedoelde.
In De uren vertrouwt ze gelukkig weer op haar (in haar eerdere voorstellingen bewezen) kwaliteit als acteursregisseur en laat ze de acteurs 'spelen' wat ze als regisseur wil overbrengen. Natuurlijk, met welke tekstfragmenten uit het boek ze wel overneemt en welke niet, geeft Arbo al aan waar ze het accent wil leggen. Maar het is toneel, dus die keuzes moeten niet alleen te horen zijn, maar ook te zien. In de lichaamstaal en in de mimiek van de acteurs. En in de enscenering.
De uren vertelt één dag uit het leven van drie vrouwen in drie verschillende tijden. Schrijfster Virginia Woolf, in Engeland in 1923, denkt na over haar personage Clarissa Dalloway en is ongelukkig omdat ze aan hevige depressies lijdt. Laura Brown, een kleine dertig jaar later in Los Angeles, leest de roman Mrs. Dalloway, en is ongelukkig omdat ze niet kan voldoen aan haar eigen ideaalbeeld. Clarissa Vaughn, in het New York van de jaren negentig, wordt vanwege haar voornaam Mrs. Dalloway genoemd, en is ongelukkig omdat ze weet dat ze met haar extraverte gedrag vooral haar angsten maskeert.
Chris Nietvelt speelt haar personage Virginia Woolf vanaf de eerste scène waarin ze haar ontbijt afslaat, tot aan haar laatste scène, als een depressieve sombere vrouw. Met steeds dezelfde trieste mimiek en trage lichaamstaal.
Precies aanvoelen hoe ver je kunt gaan om de zich achter haar extraverte gedrag verschuilende Clarissa Vaughn neer te zetten? Daarbij net niet 'over the top' gaan? En er toch van begin tot eind voor zorgen dat het publiek ook de daaronder liggende pijn ziet? Laat dat maar aan de ervaren Marieke Heebink over. Dit is grote klasse!
Net als de andere twee hoofdrolspelers heeft de minder ervaren Ilke Paddenburg niet echt een tegenspeler. In haar eentje moet ze laten zien dat wat Laura Brown wil zijn - perfecte echtgenote en perfecte moeder - een façade is waar ze zelf niet in gelooft. Paddenburg doet dat met de bedeesde stem die daarbij hoort. En met uiterst subtiele mimiek en lichaamstaal. Wat een spectaculaire ontwikkeling maakt deze actrice door! Heel indrukwekkend.
De dag uit de levens van Virginia Woolf, Laura Brown en Clarissa Vaughn wordt op een draaiend podium gespeeld. Je dus ziet bij elke scène steeds ook de twee andere twee personages. Daardoor blijven de parallellen voortdurend duidelijk. Drie vrouwen elk op hun eigen manier ongelukkig. Elk op hun eigen manier - de eerste onderdrukkend, de tweede ontdekkend, de derde sublimerend - worstelend met onder andere hun seksuele geaardheid.
In haar bejubelde regie van Weg met Eddy Bellegueule musiceerden de vier acteurs live op het podium. Dat had een grote toegevoegde waarde. Voor De uren nam Eline Arbo uit die voorstelling geluidsontwerper Thijs van Vuure (en lichtontwerper Varja Klosse) mee. In De uren zorgen vooral Sinem Kavus en Majd Mardo (die ook bijna alle bijrollen op zich nemen) voor de muzikale intermezzi.* Het voegt wat toe, maar heeft niet die grote impact die de live muziek in Weg met Eddy Bellegueule had.
In Cunninghams boek is er een alwetende verteller, die zoals gebruikelijk in een roman onzijdig is. Maar met Steven Van Watermeulen als verteller worden de gevoelens en gedachten van de drie vrouwen in de voorstelling vertolkt door een man. Ik vind dat best hoor. Maar of iedereen daar zo over denkt in deze woketijden?
Het boek, de verfilming ervan, en deze voorstelling zijn zo opgebouwd dat het einde verrassend is. ITA geeft in de informatie over de rolverdeling die verrassing weg. Een onbegrijpelijke blunder (die natuurlijk niet de regisseur is aan te rekenen).
Want met wat Eline Arbo in De uren aan enscenering en acteerprestaties bij ITA voor elkaar heeft gekregen, laat ze meteen bij haar debuut al zien dat ze ook als regisseur voor de grote zaal tot de top behoort.
* In de reprise in november 2023 zijn dat Hanna van Vliet en Jesse Mensah
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: ITA-Ensemble
