Recensie: I C O N van LOD Muziektheater & Asko|Schönberg

●●●●○

 

I C O N

 

LOD MUZIEKTHEATER & ASKO|SCHONBERG




Door Piet van Kampen, gezien 22 november 2018 

Atelier Bildraum (regie en scenografie) creëerde voor I C O N een vierkante ruimte waarin het publiek, de twee performers, en de muzikanten dicht op elkaar zitten. In de hoeken speakers en camera's. Op de vier wanden eerst projecties van quasi live gemaakte foto's en later onder andere ook live gefilmde beelden van het duet tussen sopraan Lieselot De Wilde (i c o n) en acteur Tibo Vandenborre (mr. Death)

De belangrijkste twee inspiratiebronnen voor I C O N zijn de mythevorming rond het dodenmasker van L'inconnue de la Seine en (keer de letters van de titel om) Nico, de zangeres die door Andy Warhol in zijn legendarische studio The Factory werd samengebracht met The Velvet Underground.

Terwijl sopraan De Wilde, als i c o n, in het donker achter een camera staat, luisteren we de eerste vijfentwintig minuten naar de door Frederik Neyerinck gecomponeerde muziek en naar de stem van mr. Death. Met een monoloog die begint met 'This is the end, beautiful friend, this is the end, my only friend' (de eerste woorden van The End van The Doors).

Tijdens zijn monoloog maakt mr. Death (in een naar de film Blow-up van Antonioni verwijzende setting) foto's van foto's. Als i c o n zich wat schuchter bij hem voegt, zingt sopraan De Wilde 'met lucht op de stem' op een introverte manier (begeleid door de basklarinet). Maar als ze daarna in een mooi gechoreografeerde verleidingsscène transformeert in een femme fatale gebeurt dat met haar stem op volle kracht. Aan het eind van I C O N transformeert het zingen van De Wilde nog een keer, nu naar een vorm van vragend zingen met een relatief lage zangstem.

Fotograferen en foto's spelen in de beeldtaal van I C O N een belangrijke rol. Warhol liet een halve eeuw geleden zien dat een foto een onbekende in een kunstwerk kan veranderen. Nu, met een selfie, kan iemand zelfs zichzelf fotograferend in kunst veranderen. 


Transformeren is het hoofdthema in I C O N. Frederik Neyrinck componeerde klanktransformaties, evolutief-repetitieve muziek met steeds dezelfde noot die hij van ritme of kleur laat veranderen. Het vrouwelijke personage i c o n evolueert van slachtoffer via femme fatale in icoon. En het mannelijke personage, mr. Death, die als stoere macho begint, verandert met rode lipstick en vrouwelijke hoofdbewegingen in een feminiene man.

De tekst (van Sabryna Pierre) is af en toe wat eendimensionaal, die had wel wat verrassender gemogen. Maar gelukkig laat de regie acteur Vandenborre en sopraan De Wilde in hun stem en zang (en in hun spel) voor die extra dimensie zorgen. 


Het zijn de bijzondere enscenering van Atelier Bildraum* en de inventieve composities van Neyrinck die de creatieve basis vormen voor I C O N. Waarin niet alleen De Wilde en Vandenborre uitblinken, maar ook het ensemble. Want de manier waarop de vijf** van Asko|Schönberg onder leiding van dirigent Joey Marijs de muziek van Neyrinck spelen is een geweldige prestatie. Hoe ze aan het slot, centraal in de ruimte opgesteld als een soort popgroep, Neyrinck's omwerking van Dream Baby Dream van Suicide uitvoeren, is een belevenis op zich.

Vooral visueel en muzikaal is I C O N heel goed gemaakt, heel gelaagd muziektheater.

*Atelier Bildraum: Charlotte Bouckaert & Steve Salembier
**David Kweksilber: klarinet, Koen Kaptijn: trombone, Marijke van Kooten: viool, David Bordeleau: cello, Quirijn van     Regteren Altena: contrabas.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: LOD

Recensie: Kill All Kids van Iona & Rineke / Orkater

●●●●● 

 

KILL ALL KIDS


IONA & RINEKE / ORKATER



Door Piet van Kampen, gezien 18 november 2018

Het is geen vijf voor twaalf meer. Het is twee voor twaalf. Het gaat echt mis met de aarde. Er moet nu een oplossing komen. Met de dreigende ondergang van de wereld als uitgangspunt schreven Iona Daniel en Rineke Roosenboom (die allebei Writing for Performance studeerden aan de HKU) een fictief documentaire theatertekst gebaseerd op eigen research en bestaand wetenschappelijk onderzoek.

In de voorstelling betrekken Daniel en Roosenboom (die samen met muzikant Jonathan Bonny zelf op de vloer staan) het publiek in een gedachte-experiment: Wat zouden we doen om de aarde te redden als met een kleine chirurgische ingreep ons reptielenbrein (waar de primaire overlevingsreflexen zitten) uitgeschakeld zou kunnen worden? Ter geruststelling: Hoewel de titel dat wel suggereert, wordt er in de oplossing waarmee Daniel en Roosenboom uiteindelijk komen niemand gedood: 'We zijn niet pro-moord maar anti-nataal'.

Tekst, spel, regie, muziek, decor en kostuums in Kill All Kids zijn van een onwaarschijnlijk hoog niveau. En uiterst harmonieus op elkaar afgestemd.

De tekst is inhoudelijk heel sterk en heel geraffineerd geconstrueerd. Met steeds die vertelvorm die op dat moment het meest effect sorteert. Soms een monoloog. Af en toe een dialoog. Meestal een vertelvorm waarin Iona en Rineke met om en om een zin aan het woord zijn. Of om en om met een deel van een zin. Als Rineke ons bijvoorbeeld heeft gevraagd onze hand op te steken als we kinderen hebben, en daarna heeft uitgelegd dat zowel Iona als zijzelf er lichamelijk klaarder voor zijn dan ooit:
Iona: Die ander is gewoon niet gezwicht …
Rineke: … voor de eierstokken en die …
Iona: … blikken van jullie. En die een …
Rineke: … die gelooft nog steeds dat het beter is …
Iona: … on niet geboren te worden.
Rineke: Dat er niemand geboren hoeft te worden …
Regisseur Alexandra Broeder heeft de manier van kijken naar het publiek die ze eerder toepaste in haar voorstellingen met acterende kinderen nu ook gebruikt voor Iona Daniel en Rineke Roosenboom. En dat werkt! Voortdurend laten Iona en Rineke hun blik langzaam over de toeschouwers gaan. Dat heeft het effect dat het publiek zich als het ware gegijzeld voelt, dat je als toeschouwer het gevoel krijgt dat je er niet aan kunt ontkomen om mee te gaan in het gedachte-experiment.

En dan de soundscape en de slagwerk-composities van Frank Wienk. Wienk, opgeleid als klassiek slagwerker, nam de vraag wat je zou horen als het afgelopen is met de menselijke wereld als uitgangspunt. Met onder meer ontmantelde speakers waarin objecten liggen die gaan trillen, en een liggende gitaar die bespeeld wordt als een soort marimba, heeft hij voor muzikale juweeltjes gezorgd.

De kwaliteit van decor en kostuums doet daar niet voor onder. Sasha Zwiers koos voor pasteltinten voor zowel het decor als de bovenkleding van muzikant Jonathan Bonny. En als contrast voor volledig zwarte outfits voor Iona Daniel en Rineke Roosenboom. Waarmee Kill All Kids dus ook nog eens een streling is voor het oog.

Al met al is Kill All Kids subliem muziektheater met een indringende, heel goed geschreven tekst, waarin ook nog eens alle theatrale middelen van heel hoog niveau zijn.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Orkater

Recensie: Kras van Toneelschuur Producties / Paul Knieriem

●●●○○

 

KRAS

 

TONEELSCHUUR PRODUCTIES / PAUL KNIERIEM




Door Piet van Kampen, gezien 15 november 2018 

Drie jaar leefde Marlies Heuer (1952) met het idee dat ze haar ernstige ziekte, de zeldzame beenmergaandoening MDS, mogelijk niet zou overleven. Maar sinds vorig jaar staat ze weer op de planken. Iets minder vast ter been dan voor haar ziekte, dat wel. Maar haar subtiele mimiek en haar perfecte tekstbehandeling zijn weer als vanouds. Dat bleek vorig jaar al in Uit de tijd vallen, een voorstelling naar het boek Uit de tijd vallen, een verhaal in stemmen van David Grossman uit 2012.

In Kras speelt Marlies Heuer een vrouw van tegen de zeventig bij wie elke nacht een inbreker wel de boel overhoop haalt maar nooit iets steelt. Of doet ze het zelf? Ze wijst elk aanbod van haar kinderen of hun partners om bij haar in huis te komen slapen steevast af: 'Weet je, alleen zijn kost een hele tijd om dat te leren, om daar plezier in te krijgen. Maar om het weer af te leren, dat gaat helemaal niet'.

Hoewel Kras, zijn afscheidsregie bij Toneelschuur Producties, niet de beste regie is die hij daar deed, is het wel een heel goede keuze van regisseur Paul Knieriem om het personage dat Heuer speelt ook in de mise-en-scène centraal te stellen. Met haar voeten iets verder uit elkaar dan gebruikelijk, en met een theekan in haar handen, staat Heuer. Ze beweegt nauwelijks. En als ze beweegt, is dat met traag roterende bewegingen van haar bovenlichaam. Toch kun je geen moment niet naar haar kijken. Juist door dat bijna onbeweeglijke acteren en door haar fenomenale mimiek speelt Heuer de rol van de door haar man verlaten Ina op een onvergetelijke manier. 

Noteer dus maar alvast: genomineerd voor de Theo d'Or: Marlies Heuer voor haar rol als Ina in Kras van Toneelschuur Producties / Paul Knieriem.

Zowel Ina's man als haar oudste zoon zijn kunsthandelaar. Dat inspireerde Catharina Scholten tot een volledig in zwart-wit uitgevoerd decor waarin, naast het verspreid over de vloer liggende serviesgoed, een zeegezicht met vissersboot van Turner domineert. En waarin af en toe een 'laatste avondmaal' preludeert op de afloop. 

Na vijf nachten waarin 'de dief of zoiets' in haar huis is geweest, volgen vijf dagen waarop Ina eigenlijk haar kinderen en hun partners bij elkaar wilde hebben om het over haar testament te hebben. Maar in hun gesprekken gaat het - soms expliciet maar vaker op een indirecte manier – vooral over verlaten worden, over alleen zijn.

Dochter Do (Malou Gorter), de oudste, is alleen 'omdat ze niets onderneemt', Manfred (Piet Kooij), de jongste, omdat hij autistische trekjes heeft. Theo (Jan-Paul Buijs) is zo bang voor het alleen zijn dat hij alvast een reservevriendin (Lindsay Zwaan) uit Australië heeft laten overkomen. En oudste zoon William (Tjebbo Gerritsma) kan niet voor zich houden dat hij 'een schrijnend verlangen heeft naar die ander'. 'Alsof het erfelijk is', verzucht Ina, 'letterlijk, letterlijk zo formuleerde pappa het toen'.

Judith Herzberg schreef Kras in 1988 op verzoek van Maatschappij Discordia, een jaar later werd het ook gespeeld door Toneelgroep Amsterdam. Kras is een tekst waarin vrij lang veel verborgen blijft. Opzettelijk. Het is een tekst waarin het thema vooral uit de venijnige opmerkingen van de kinderen en hun partners langzamerhand helder wordt. Van zo'n aanpak in literatuur of toneelteksten moet je houden. Maar ook als je daar niet echt een liefhebber van bent, mag je vanwege het meesterlijke acteren van Marlies Heuer deze voorstelling toch niet missen.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelschuur Producties

Recensie: Hamlet 0.2 van Jan Decorte/Bloet

●●●○○

 

HAMLET 0.2

 

JAN DECORTE / BLOET




Door Piet van Kampen, gezien 31 oktober 2018 

Zoals hij dat ook deed met andere klassiekers, ontbeende Jan Decorte in zijn eerdere vier bewerkingen van Hamlet de tekst om er vervolgens een poëtische herschrijving van te maken. Nu, de vijfde keer dat hij Shakespeare's Hamlet onder handen neemt, gaat hij op een andere manier te werk. In Hamlet 0.2 integreert Decorte flarden tekst uit zijn eerdere versies in een voorstelling waarbij vooral tableaus vivant en bewegingen, en niet zozeer teksten, het verhaal vertellen.

Daarnaast switcht Decorte deze keer volledig naar het vrouwelijke perspectief. Niet de Deense prins Hamlet staat centraal maar Ophelia, de dochter van Polonius. Hamlet 0.2 zou met die keus dus kunnen passen in de serie Weiblicher Akt van Maatschappij Discordia.

Aan drie zijden een lage witte wand, in het midden van de achterwand een wit urinoir, rechts een muurtje van grote witte stenen. In dat decor maken Sigrid Vinks en de stagiaires Ellis Meeusen en Lisah Adeaga (alle drie wit bepoederd en in witte onderbroeken) trage bewegingen die het midden houden tussen yoga-oefeningen en dans. Slechts af en toe neemt een van de drie het woord met een paar zinnen uit eerdere Hamlet-bewerkingen van Decorte. Zoals deze uit Amlett (2001):

tisof
tisni
dattist
slape
drome
sterve
Naast de speelvloer zit Decorte zelf, goudkleurige schoenen, zwarte sportbroek tot net boven de knie, zwarte bh waarvan de bandjes steeds afzakken. Na ongeveer een half uur komt hij van zijn stoel om zich te kastijden, daarna gaat hij weer zitten. Tegen het eind wordt op de achterwand op film een piëta vertoond: Decorte gedragen door Ellis Meeusen. Als iedereen gestorven is, herrijst Electra uit de dode Ophelia, een verwijzing naar Decortes versie van Die Hamletmachine van Heiner Müller.

De feminisering in Hamlet 0.2 zorgt voor een verfrissende blik op de klassieker, en het lijfelijke, haast rituele spel van de drie actrices is boeiend om naar te kijken. Maar het is wel heel erg geabstraheerd, deze vooral visuele bewerking van Shakespeare's Hamlet. Voor wie het stuk niet goed kent, mogelijk niet altijd helemaal goed te volgen.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Bloet