Recensie: Philip Glass; Songs & Poems,Tissues & Issues van Esther Apituley en Kikproductions / Titus Tiel Groenestege

●●●●○

 

PHILIP GLASS; SONGS & POEMS, TISSUES & ISSUES

 

 

ESTHER APITULEY EN KIKPRODUCTIONS / TITUS TIEL GROENESTEGE

 

Door Piet van Kampen, gezien 13 maart 2024

Voor mijn twee grote liefdes, hedendaagse muziek en toneel, moet ik meestal naar verschillende locaties. Daar kan ik goed mee leven. Ik vind het geen probleem om me op een donderdagavond in het Muziekgebouw aan 't IJ te melden voor werk van bijvoorbeeld Glass, Goebaidoelina, Kagel, Kurtág, Rijnvos of Schnittke. Om dan op een andere avond ergens anders naar toneel in de grote of kleine zaal te gaan.

Echt gelukkig word ik als die twee liefdes samenkomen. Bij toneel is het de laatste tien à vijftien jaar niet ongewoon als er tijdens een voorstelling live muziek gespeeld wordt. Alain Platel liet vaak bestaand klassiek repertoire live uitvoeren, Bach, Mozart, Verdi. Muziektheatergroepen als Orkater of LOD werken al vrij lang met speciaal voor een voorstelling gecomponeerde live uitgevoerde muziek. Een ontwikkeling waar ITA zich, nu Eline Arbo daar de scepter zwaait, bij aansluit.

De muziekwereld is veel behoudender dan de toneelwereld. Nog steeds zijn concerten, zowel van klassieke als van hedendaagse muziek, meestal uiterst serieuze aangelegenheden voor in het zwart geklede musici en ernstig kijkend publiek.

Gelukkig is er bij de uitvoerders van hedendaags repertoire een kentering gaande. Asko|Schönberg, Nieuw Amsterdams Peil en vooral Ragazze Quartet lopen daarbij in Nederland voorop. Met een lichtplan en een choreografie zijn hun concerten ook boeiend om naar te kijken. En daardoor spannender en interessanter voor een ander en jonger publiek dan de traditionele concertgangers.

Mijn absolute topfavoriet bij deze modernisering van de concertpraktijk is Ensemble Musik Fabrik uit Keulen. Hun Delusion of the Fury van Harry Partch, in de regie van Heiner Goebbels, is tot nu toe het beste wat ik ooit heb gezien.

In Theater Bellevue, niet een theater waar ik dat verwachtte, is Philip Glass; Songs & Poems, Tissues & Issues in première gegaan. Met Esther Apituley, Jeroen van Veen en Tatiana Koleva. Regie en vormgeving zijn van Titus Tiel Groenestege en er zijn tekstbijdragen van onder anderen Don Duyns.

Op het programma Koyaanisqatsi, Tissue No. 7, Songs & Poems 7, Tissue 1, Roving Mars, Tissue 2, 1 + 1, Songs & Poems 2, Mad Rush, Closing en Tissue No. 6. Dat zijn weliswaar stuk voor stuk redelijk toegankelijke composities van Philip Glass. Toch voegt ook hierbij regie, choreografie, licht, en op het achterdoek geprojecteerde beelden, heel veel toe.

Ik geef toe, ik ben een fan, maar het is fantastisch om Tatiana Koleva weer eens bezig te zien, een van de beste percussionisten van Nederland. Ook altviolist Esther Apituley en zeker toetsenist Jeroen van Veen behoren op hun instrument tot de Nederlandse top.

Ik zie op de speellijst dat Philip Glass; Songs & Poems, Tissues & Issues na de première van vanavond nog maar drie keer geprogrammeerd staat. Dat is schandalig weinig. Het moet echt volgend seizoen hernomen worden. Veel meer mensen moeten de kans krijgen dit in alle opzichten heel geslaagde theatrale concert mee te maken.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar:Kikproductions of Esther Apituley

 

Recensie: De wetten van ITA Ensemble / Eline Arbo

 

●●●○○

 

DE WETTEN

ITA ENSEMBLE / ELINE ARBO  

 

Door Piet van Kampen, gezien 10 maart 2024  

Weer dat cirkelvormige draaiende plateau? Regisseur Eline Arbo en scenograaf Roel Van Berckelaer zeggen voor dat cirkelvormige plateau te hebben gekozen vanuit het idee dat De wetten een trilogie vormt met De jaren en De uren, de twee voorstellingen waarin die draaischijf eerder werd gebruikt: “Omdat het alledrie verhalen zijn over vrouwen die binnen de patriarchale structuur een eigen stem zoeken.”

Het is zeer de vraag of het (beschuldigende) begrip 'patriarchaal' wel hout snijdt. Want het is in De wetten overduidelijk de vrouw, Marie Deniet, die volledig de controle heeft in haar relaties met zes van de zeven mannen. Alleen bij De kunstenaar voelt ze zich, omdat ze verliefd is, gedwongen die controle los te laten.

Ilke Paddenburg als Marie opent de voorstelling met “U luistert. Het is toch uw vak in mijn woorden iets te beluisteren wat ik niet zeg […]” Ze kijkt daarbij een paar seconden naar Thijs van Vuure, naast haar achter zijn muziekinstrumenten, maar daarna naar ons in de zaal. Vanaf dat moment zijn wij de zwijgende psychiater uit het slothoofdstuk van de roman. Die ingreep om de zes andere personages in te kaderen in Marie's slotmonoloog bij De psychiater werkt goed.

Dat geldt ook voor Arbo's keuze om twee van de zeven mannen uit de roman door vrouwelijke acteurs te laten spelen. Daarmee benadrukt ze dat het er bij de zoektocht van Marie naar wie ze is vooral om gaat dat het zeven leermeesters zijn en niet perse zeven mannen.

Toch zijn het naast hoofdrolspeler Ilke Paddenburg (Marie) niet Janni Goslinga (De fysicus) en Chris Nietvelt (De filosoof) maar drie mannelijke acteurs waarvan het spel er wat mij betreft bovenuit stijgt: Jesse Mensah (De epilepticus), Steven Van Watermeulen (De priester) en vooral Eelco Smits (De kunstenaar).

Het is ook pas in de scene met Smits (goed dat hij terug is bij ITA), aan het eind van de voorstelling, dat Paddenburg, omdat haar personage dan de controle loslaat, echt kan laten zien wat een fantastische actrice ze is.

De wetten is een minder geslaagde voorstelling dan De uren en vooral De jaren. Nu ik vanwege de voorstelling De wetten heb herlezen, valt me (weer) op hoe goed die roman is en hoe goed geschreven. In Arbo's bewerking is het mede die goede tekst die de voorstelling de moeite waard maakt.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: ITA

Recensie: (v) van DeNweTijd / Rosa Vandervost en Freek Vielen

 

●●●●○

 

(V)

 

DeNweTijd / ROSA VANDERVORST EN FREEK VIELEN

 

Door Piet van Kampen, gezien 7 maart 2024

Nobelprijswinnaar Annie Ernaux (1940) is al in de zeventig als ze zich in Mémoire de fille (2016) – een belangrijke inspiratiebron voor (v) – tastend en zoekend in haar herinneringen een weg baant naar de zomer van 1958. Omdat ze probeert terug te halen wat ze voelde toen ze als meisje van zeventien voor het eerst met een mannelijke erectie kennismaakte.

Evgenia Brendes (1989), Brenda Corijn (1998), Mieke De Groote (1958), Suzanne Grotenhuis (1985) en Ellis Meeusen (1993) interviewden als voorbereiding voor de voorstelling (v) eerst hun moeders (Mieke De Groote haar dochter), daarna werden ze zelf geïnterviewd. Eerst over hoe het was toen ze zeventien waren. Daarna over de eerste keer ongesteld zijn, oefenen voor je eerste tongzoen, scheren van je benen, en wat je nog meer allemaal meemaakt en doet omdat je (v) achter je naam hebt staan.

Die voorbereiding van (v) lijkt op de research voor een documentaire. Maar je kunt er ook een parallel in zien met het tastend en zoekend schrijven van Ernaux. Met als belangrijk verschil dat bij Ernaux die zoektocht wèl en bij de voorstelling (v) niet in het eindresultaat is opgenomen.

Op het podium de vijf actrices, op een groot scherm op de achterwand zo nu en dan de moeders van Evgenia (in het Russisch), Brenda (in het Portugees) en Ellis (in het Mortsels). Als een van de vijf een herinnering vertelt, leven de andere vier mee met hun stille spel en laten daarmee zien dat degene die aan het woord is, gehoord en gezien wordt. Andere vormen van dialoog zijn er niet.

Het deel over ongewilde aanrakingen door mannen duurt behoorlijk lang. Is dat omdat het een onderwerp is dat de vijf op het podium erg bezighoudt? Omdat ze daar alle vijf vaak last van hebben? Omdat het gereduceerd worden tot anoniem lustobject voor vrouwen een zo goed als dagelijkse ervaring is? Of ervaar ik het als erg lang, omdat ik me er als man ongemakkelijk bij voel?

(v) naar een idee van, en geregisseerd door, Rosa Vandervost en Freek Vielen (met tekstbijdragen Rebekka de Wit) is een moedige en indrukwekkende voorstelling. Dat we bij elk thema een groot aantal herinneringen te horen krijgen en dat bij alle onderwerpen meer vrouwen, elk op hun eigen manier, hun ervaringen vertellen, is de kracht van de voorstelling. Want daardoor stijgt het uit boven anekdotiek en krijgt het universele zeggingskracht.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: DeNweTijd