Toneelrecensies en theaterverhalen van toneelrecensent RiRo
Van de voorstellingen die ik dit seizoen zag, maakten deze de meeste indruk:
1. De Sitcom van DE HOE
2. Lof der zotheid van De Veenfabriek / Joeri Vos
3. Antigone van Het Nationale Theater / Nina Spijkers
4. Werken en dagen van FC Bergman / Toneelhuis
5. Revolutionary Road van tgSTAN en De Roovers
Door Piet van Kampen, gezien 29 juni 2025
Net als in haar eerdere werk zet Vienne ook nu weer muziek, gebruik van ruimte, choreografie en acteren en dansen in slow motion in om in dit geval de mentale veranderingen en de heling van onverwerkte, deels verborgen trauma's te laten zien. Tekst speelt bij Vienne een minder belangrijke rol. Nieuw is hoe Vienne met een combinatie van laserlicht (en klassiek licht) en rook 'muren' creëert waarin een getraumatiseerde broer en zus gevangen zitten.
Broer en zus hebben elkaar jaren niet gezien. Na een feestje, twintig jaar na een familietragedie, zien ze elkaar weer. Beiden zijn als kind misbruikt door hun grootvader en daardoor van elkaar gescheiden geraakt. Lichaamstaal van actrice Adèle Haenel en twee dansers, muziek en licht vertellen wat het effect daarvan was. In beeld en geluid neemt Vienne ons mee naar wat de twee zich herinneren, naar de manier waarop ze ermee zijn omgegaan én naar een gefantaseerde toekomst, met beeldtaal uit onder meer Minecraft en Breath of the Wild.
In L'Étang, dat in 2021 op het Holland Festival te zien was, gebruikte Vienne zeven poppen.
Nu één, een pop die papi (de opa) voorstelt. Toen in L'Étang
was dat functioneel. Nu vind ik het gebruik van een pop een beetje
gezocht. Een klein puntje van kritiek dus. Te klein om wat af te
dingen aan het feit dat EXTRA LIFE een heel boeiende, heel
goede voorstelling is.
Wendy Lubberding noemt EXTRA LIFE in haar recensie in Het Parool 'audiovisuele poëzie'. Ik wou dat ik die omschrijving had bedacht. Trouwens, ik vind die recensie sowieso heel informatief en heel goed. Klik hier voor de recensie van Wendy Lubberding.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Gisèle Vienne
GEZIEN TIJDENS HOLLAND FESTIVAL
Door Piet van Kampen, gezien 21 juni 2025
Alledaags Verlies begint met vooruitkijken naar het moment waarop we niet meer op namen kunnen komen van mensen waarvan we weten dat we ze kennen, niet meer de woorden uit onze herinnering naar boven kunnen halen waarvan we zeker weten dat ze daar opgeslagen zijn, het moment waarop we op zoek gaan naar de verloren tijd.
'Hoe erg zou het zijn als dit de laatste keer was?, vraagt Rineke Rijxman daarna, zonder te expliciteren wat ze met dat 'dit' bedoelt. De laatste keer dat ze samen een voorstelling maken? Deels filosoferend, deels anekdotisch terugkijkend, vragen Rineke Rijxman en Willem de Wolf, beiden zestigers inmiddels, zich vervolgens af of vroeger alles beter was. Hoe ze over vijftien jaar zullen terugkijken naar hoe ze nu zijn, zoals ze nu terugkijken op hoe ze vijftien jaar geleden waren.
De Wolf is vooral in zijn element bij vragen als 'Is melancholie links?' Rijxman is iets terughoudender, corrigeert hem soms liefdevol. Wat de vraag bij De Wolf oproept of er wat is gebeurd, toen in die taxi na een voorstelling. En of ze daar beiden dezelfde herinnering aan hebben.
Hoe erg is het dat zondag 22 juni 2025 de laatste keer is dat Alledaags Verlies in Nederland te zien is? Niet zo heel erg als je het, zoals ik, nog net op tijd hebt gezien.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: DE HOE
Door Piet van Kampen, gezien 17 juni 2025
Ik verval in een oude gewoonte, zoek herkenningspunten, wil betekenissen vinden. Het lukt me gelukkig snel om daar mee te stoppen, ik laat wat DD Dorvillier aan het doen is op de witte vloer met de microfoons en de kabels gewoon op me af komen. Soms heb ik even een terugval, ik plak er toch een etiket op: ruzie met een emmer, ruzie met een spijkerbroek. De tweede vrouw, Elizabeth Ward, ligt op haar zij, met haar rug naar het publiek.
In Zaal 1 van Frascati in Amsterdam is het dikke gordijn rechts (cour voor de mensen die voor theater hebben doorgeleerd) normaal gesproken tijdens een voorstelling dicht. De deur van het theatercafé is dan niet te zien. Dat gordijn blijft bij No Change de hele voorstelling open. Als Elizabeth Ward eindelijk ook in actie komt, opent ze ook de geluiddempende deur en de schuifdeur, de cafégeluiden komen de voorstelling in. Interessant.
Daarna gaat Ward op de voer liggen, op haar buik, met onder zich een microfoon. Ze maakt met haar onderlichaam langzame ritmische bewegingen van links naar rechts. Het geluid dat daardoor ontstaat, doet denken aan een hartslag, een rustige hartslag, een niks aan de hand hartslag. DD is ondertussen ingewikkeld in de weer met een andere microfoon en met de standaard en de kabel daarvan.
In de voorstelling wordt niet gesproken, ook niet echt gedanst. Ik kijk, het is interessant genoeg om te blijven kijken. Maar ik kan er geen overkoepelend idee in ontdekken.
GEZIEN TIJDENS HOLLAND FESTIVAL
Door Piet van Kampen, gezien 13 juni 2025
De voorstelling is gebaseerd op de tekst van Racine uit 1670. Maar de inhoud van die tekst – een niet zo bijzonder verhaal over een liefde - is niet wat Bérénice in Castellucci's regie zo bijzonder maakt. De vorm wel. De versmaat en het rijm worden in de perfecte dictie en de gelukkigmakende prosodie van actrice Isabelle Huppert een feest voor het oor.
Zoals je kon verwachten bij Castellucci zijn de enscenering en de choreografie ook om van te smullen. Met als hoogtepunten het zwart-wit duet van Titus en Antiochus en de traag bewegende naakte lichamen van de twaalf Romeinse senatoren (ik moest daarbij aan Angélica Liddell denken). Daaronder, als basis waarop de voorstelling rust, de soundscape (van Scott Gibbons), waarin op een haast monotone 'grijze' ondertoon verrassende elementen als een stuiterende basketbal te horen zijn.
Aan het eind van de voorstelling roept Isabelle Huppert een aantal keer, steeds harder 'Ne me regardez pas!' Ze heeft ons op een indrukwekkende manier in de ziel van Bérénice laten kijken, maar nu, op het hoogtepunt van haar wanhoop, verdraagt ze dat niet meer.
GEZIEN TIJDENS HOLLAND FESTIVAL
Door Piet van Kampen, gezien 30 mei 2025
Was naar Anna Karènina van Teatre Nacional de Catalunya / Carme Portaceli. Ik wilde even controleren of de reacties op de recensie van Kester Freriks op Theaterkrant hout snijden.
Dat doen ze, het is inderdaad zoals Alex in zijn reactie in iets hardere bewoordingen zegt, heel oubollig toneel, het acteren is bij lange na niet van het niveau en de gelaagdheid die we in Nederland en Vlaanderen gewend zijn. Ik had aan drie kwartier genoeg om dat vast te stellen.
De vraag van Gerard Soetelief op Theaterkrant waarom ITA ons deze voorstelling in godsnaam voorschotelt, lijkt me dan ook zeker gerechtvaardigd.
Zijn de programmeurs van ITA naar Barcelona gegaan om Anne Karènina te zien? Of vonden ze, net als ik, Bovary, die Carme Portaceli bij KVS Brussel regisseerde, zo subliem, dat ze een nieuwe voorstelling van haar ongezien boekten?
Het zou ook nog kunnen dat we hier te maken hebben met een deal à la Trump. Als jullie Giovanni's Room van Eline Arbo drie keer bij jullie programmeren, halen wij Anna Karènina twee avonden naar Amsterdam.
Anna Karènina was op 29 en 30 mei 2025 te zien in Amsterdam, Giovanni's Room is op 20, 21 en 22 maart 2026 te zien in Barcelona.
Door Piet van Kampen, gezien 10 mei 2025
Voor de zaal open gaat, is er al een beat te horen. Als ik de zaal in loop, hoor ik dat het een cover is van Françoise Hardy's Comment te dire adieu uit 1968. Ik houd van die taalgrappen, zo vaak mogelijk dezelfde klank, in dit geval zestien keer /ex/ . Françoise Hardy nam in 1988 nog zo'n chanson op, Une miss s'immisce, met alleen al in de titel drie keer dezelfde klank. Xavier Dolan gebruikte een cover daarvan (door Exotica) in zijn film Juste la fin du monde uit 2016. Maar dat terzijde, hoewel, die film is een meesterwerk.
Ik las Lolita van Vladimir Nabokov (1955), zag twee verfilmingen ervan niet (1962 en 1997). Zag wel de film Noce Blanche van Jean-Claude Brisseau (1989) en de voorstelling Een lolita van NTGent (2012). Las My Dark Vanessa van Kate Elizabeth Russell (2020) en herlas daarna Nabokovs Lolita.
Maar van F*ck Lolita zie ik maar drie kwartier. Als de giftige stoffen van de eerste sigaret mijn neusgaten bereiken, verlaat ik de zaal.
Els Dottermans die in Een lolita van NTGent de titelrol speelt, besloot in 2019 niet meer te roken op het podium. Dat was toen ze speelde in Wie is bang van NTGent.
Door Piet van Kampen, gezien 9 mei 2025
Zag in een lang niet volle zaal van Theater Bellevue in Amsterdam Stiekem Hooglied van TOEAC (de accordeonisten Pieternel Berkers en Renée Bekkers) in de regie van Ria Marks, een voorstelling die op 20 maart 2025 in première was gegaan. Het is me slecht bevallen.
De lelijke scenografie van Catharina Scholten zal wel bedoeld zijn om de sfeer van het dek van een aftands schip op te roepen. De kostuums van Berkers en Bekkers, bedacht door Bernadette Corstens? Iets met Noorwegen? Op het spel van Ariane Schluter en Ali Ben Horsting valt weinig aan te merken. Want ga er maar eens aan staan, zo'n tekst vol clichés en geforceerde metaforen. Peer Wittenbols heeft veel betere teksten geschreven dan dit geneuzel over mislukte relaties.
En denken Berkers en Bekkers nou echt dat ik me door de zo opzichtig daarvoor bedoelde muziek laat dwingen welke emoties ik moet voelen? Dacht het niet.
Door Piet van Kampen, gezien 7 mei 2025
Na het fenomenale Opening Night (2023) alweer een sublieme voorstelling van DE HOE waarin, alweer, op een geniale manier, verschillende vertellagen door elkaar lopen. Zonder dat dat de duidelijkheid van de voorstelling in de weg zit. Tenminste voor het publiek.
Wel voor gastacteur Matteo Simoni (DE Matteo Simoni), die speelt dat hij Matteo Simoni speelt die niet weet wat er van hem wordt verwacht en in die rol uiteindelijk oppert dat er nog een laag is, een vijfde of een zesde. Wat hem op meewarige blikken van de acht andere acteurs (personages) komt te staan.
De Sitcom is een heleboel tegelijk: een voorstelling van DE HOE, een sitcom, een documentaire over het maken van die sitcom, the making of van die documentaire, gesprekken tussen de acteurs. Bij dat laatste heb je de neiging om je af te vragen of wat echt is ook echt echt is, maar tegelijkertijd is het ook een vraag waarop schouderophalen het enige zinvolle antwoord is, zelfs als je daarvoor je eigen schouders nodig hebt.
De Sitcom is daarnaast ook een voorstelling waarin alles wat, theatraal gezien, omgedraaid kan worden ook omgedraaid wordt. Van de drie jongste acteurs bijvoorbeeld, de stagiaires, zijn er twee de baas in de voorstelling, ze zijn de regisseurs van zowel de sitcom, de documentaire als de making of. De derde speelt de personificatie van echtheid, ze is de spiegel waarin het publiek echt en onecht kan onderscheiden als de acteurs zichzelf spelen.
Het is fantastisch om te zien hoe zo'n ingenieuze compositie met al die lagen toch een heel toegankelijke voorstelling oplevert. De Sitcom is subliem theater.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: DE HOE
Door Piet van Kampen, gezien 3 mei 2025
De Palonizaal van Theater Bellevue ziet er heel mooi uit: met blauw satijn opgefriste stoelen rondom een cirkelvormige speelvloer. Daarop een bank, een tafel, twee stoelen. En een kast met, zo blijkt halverwege de voorstelling, een bijbel, in het Engels. Na afloop is er voor iedereen palmwijn.
Abena (Kimberley Agyarko), een Ghanese vrouw van bijna dertig, is in Nederland opgevoed door alleen haar vader. Abena wil naar Ghana, ze mist haar moeder en voelt zich vervreemd van haar geboorteland. Haar vader Boga, gespeeld door de Nigeriaanse acteur Bodé Owa, bij wie het woord 'opoffering' voor in de mond ligt, probeert haar van dat idee af te brengen. Want haar moeder heeft hem en haar dochter verlaten. Met het bijbelverhaal over de verloren zoon probeert Abena haar vader, die predikant is, in te laten zien hoe belangrijk die reis naar Ghana voor haar is.
Het verhaal dat Agyarko in ABROAD vertelt is voor een groot deel autobiografisch. Maar door de thematiek toch heel herkenbaar en invoelbaar, waardoor het boven het anekdotische uitstijgt.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Theater Bellevue