Recensie: Hamlet en Ophelia van Toneelschuur Producties en ITA / Mateusz Staniak

●●●●○

 

HAMLET EN OPHELIA

 

TONEELSCHUUR PRODUCTIES EN ITA / MATEUSZ STANIAK

 

Door Piet van Kampen, gezien 25 mei 2023

Aan het begin van de voorstelling Hamlet en Ophelia zijn we meteen in kamer 100 van het legendarisch Chelsea Hotel in New York, waarin Sid Vicious, voormalig bassist van de Sex Pistols, en zijn vriendin Nancy Spungen de laatste maanden van hun leven doorbrengen. 

Leunend tegen het bad ligt Spungen met een mes in haar buik. Met twee handen omklemt ze het heft. Om het eruit te trekken? Om het er verder in te duwen? Ze sterft hoe dan ook. Ze is pas 20. Een paar maanden later overlijdt Sid Vicious aan een overdosis. Hij is dan 21.

Een paar maanden terug in de tijd. Malcolm McLaren, de manager van de punkband Sex Pistols (Pepijn Korfage), doet een tot mislukking gedoemde poging om Vicious en Spungen te interviewen, daarin bijgestaan door cameravrouw Lee (Robin Zaza Launspach). 

Het is een scène die gebaseerd is op een tv-interview waarin de twee niet veel verder komen dan gegiechel en antwoorden van niet meer dan twee woorden. Niet de tekst, maar de soundscape (van George Dhauw) is daarom een groot deel van de voorstelling de drijvende kracht.  

Door de verhaallijn Sid en Nancy verweeft regisseur Staniak een tweede verhaallijn, die van Die Hamletmaschine van Heiner Müller uit 1977. Die tekst, van maar negen pagina's, spelen Arne Luiting en Laura De Geest zo goed als integraal. En zonder het bij heroïneverslaving horend gedrag in hun rol als Sid en Nancy.

“Ik was Hamlet […] hier komt het spook dat me gemaakt heeft. Je kan je hoed ophouden, ik weet dat je een gat teveel hebt. Ik wou dat mijn moeder er een te weinig had toen jij in het vlees zat, ik zou me bespaard gebleven zijn.”

“Ik ben Ophelia. Die de stroom niet heeft gehouden. De vrouw aan de strop. De vrouw met de opengesneden polsaders. De vrouw met de overdosis OP DE LIPPEN SNEEUW.”

Voegt Mateusz Staniak met de dramatische geschiedenis van de culthelden Sid Vicious en Nancy Spungen iets toe aan De Hamletmachine? Ik denk het wel, want met dat thema, en ondersteund door een perfecte soundscape, laat Staniak zien hoe open Müllers tekst is, hoeveel ruimte die klassieker biedt voor nieuwe interpretaties. 

En dat niet-hermetische dat Hamlet en Ophelia in alle opzichten kenmerkt, bevalt mij heel goed.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelschuur Producties

 

Recensie: About Elly van STAN / Jolente De Keersmaeker en Scarlet Tummers

 

●●○○○

 

ABOUT ELLY

STAN / JOLENTE DE KEERSMAEKER EN SCARLET TUMMERS

 

Door Piet van Kampen, gezien 5 april 2023

In de film About Elly uit 2009 van Asghar Farhadi brengen drie bevriende echtparen uit Theheran een lang weekend door aan de Kaspische zee. Behalve de drie koppels en hun drie kinderen zijn ook Ahmed, een vriend van Sepideh, en Elly, de kleuterjuf van haar dochter van de partij.

Al snel wordt duidelijk dat Sepideh het centrale personage is. Zij heeft contact gelegd met de verhuurder van de villa waar ze zullen verblijven. Zij is het die bedacht heeft om Elly en Ahmad te koppelen. Zij is de regelaar die kleine leugentjes om iets goeds te bereiken geoorloofd vindt. En zij is het dus ook die de anderen zonder dat ze dat beseffen in die goed bedoelde onwaarheden meetrekt.

In tegenstelling tot de film begint de voorstelling met een monoloog van Elly. Maar na die inleiding volgt het stuk zo nauwgezet mogelijk de film. Niet alleen met de letterlijke tekst, maar helaas ook met op het toneel soms met en soms zonder decorstukken ter plekke gefabriceerde beelden uit de film. Wat we in de voorstelling About Elly horen is boeiend, wat we te zien krijgen nogal infantiel.

Want dat uitbeelden van wat er in de film te zien is, gaat heel ver. Vijf acteurs, waarvan één met een oranje vest, doen bijvoorbeeld iets dat op vruchteloos duwen lijkt, omdat in de film tevergeefs wordt geprobeerd een oranje auto die vastzit in het zand daaruit te bevrijden. 

Het strand in de voorstelling is overigens een kiezelstrand. En het zijn behoorlijk grote kiezels. Dat waren ze blijkbaar even vergeten. Ook het uitbeelden van andere beelden uit de film leidt vaak tot onnozel gefröbel.

Net als in zijn andere films probeert Farhadi ook in About Elly de kijker zich te laten afvragen of een personage met het niet vertellen van de waarheid mogelijk juist iets goeds nastreeft. In het tweede deel van de voorstelling komt dat aspect van Farhadi's film gelukkig wel tot zijn recht. De acteurs laten de decorstukken nu voor wat ze zijn en beperken zich tot tekst, mimiek en lichaamstaal.

Scarlet Tummers maakte in 2020 met STAN al eerder een voorstelling naar een film van Asghar Farhadi. In die voorstelling, A Separation, liet ze de acteurs zowel hun land van herkomst als persoonlijke eigenschappen en opvattingen in de voorstelling uitspelen. Daardoor zag je als publiek hoe de acteurs zich verhielden tot de karakters uit de film en (gespeeld) tot elkaar. Vooral door dat 'spel in het spel' was A Separation intrigerend.

About Elly is veel minder geslaagd. Een voorstelling naar een film moet iets toevoegen. Of er een andere kant van belichten. Omdat dat niet gebeurt - op de epiloog en een kleine wijziging aan het eind na - is About Elly een overbodige voorstelling. Maar de film is heel goed. Dus als je die nog niet hebt gezien, zou ik die zeker gaan bekijken.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: STAN

 

Recesie: Zus van mijn zus van Via Rudolphi Producties / Belle van Heerikhuizen

●●●●○

 

ZUS VAN MIJN ZUS

 

VIA RUDOLPHI / BELLE VAN HEERIKHUIZEN

 

Door Piet van Kampen, gezien 25 maart 2023

De voorstelling Zus van mijn zus heeft een bijzondere ontstaansgeschiedenis. Ariane Schluter (1966) en Marisa van Eyle (1964) zaten bij elkaar op de toneelschool, maar stonden nooit samen op de planken. Vier jaar geleden besloten de twee actrices dat daar maar eens verandering in moest komen.

Schluter en Van Eyle wilden een voorstelling over familie en vroegen Peer Wittenbols (1965), die ze ook al sinds hun toneelschooltijd kennen, om een tekst te schrijven. Het werd een tekst over zussen. Vervolgens kozen ze bewust een jongere regisseur, Belle van Heerikhuizen (1992). Mede door corona ging Zus van mijn zus pas nu in première.

De scenografie (van Ruben Wijnstok) heeft veel weg van een strand met golfbrekers, ideaal om tijdens een wandeling met je zus herinneringen op te halen. Maar er is niet heel veel fantasie voor nodig om er ook het kerkhof in te zien waar de zussen moeten beslissen of ze de grafrechten van hun op anderhalfjarige leeftijd gestorven zusje Koosje al dan niet zullen verlengen.

De voorstelling springt soms vijftig jaar terug in de tijd en kijkt ook een enkele keer vooruit. Van een kinderlijke spiritistische seance om Koosje op te roepen naar de mogelijke grafredes op elkaars uitvaart. Maar in het overgrote deel van Zus van mijn zus becommentariëren twee zussen van in de vijftig op een lichtvoetige manier de dood en ander bij het leven horend verlies.

De zeggingskracht van de lichaamstaal van Ariane Schluter is misschien net ietsje sterker dan die van Marisa van Eyle, maar het acteren van beiden is gewoon van hoog niveau. Toch is Zus van mijn zus vooral een heel goede voorstelling door wat er aan de basis ligt: de meesterlijk geschreven beeldende toneeltekst van Peer Wittenbols.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Via Rudolphi

 

Recensie: Twomenshow van Dood Paard

●●●●○

 

TWOMENSHOW

 

DOOD PAARD

 

Door Piet van Kampen, gezien 17 maart 2023

Als opwarmertje voor de twomenshow worden de tenen van het publiek hardhandig gekromd. Van een deel van het publiek toch. Van mij in ieder geval. Want de persiflage op stand-upcomedy waarmee de Twomenshow opent is bijna ondraaglijk. 

Bakker en Heijdenrijk buigen in Twomenshow het concept stand-up als onemanshow om naar een stand-up voor twee. En daarin halen ze het genre stand-upcomedy op een niet mis te verstane manier onderuit.

Het is een voorstelling die het - meer dan bijvoorbeeld repertoiretoneel - moet hebben van verrassingen. Om niet teveel weg te geven, blijf ik daarom hier maar veilig aan de cryptische kant.

Later in de voorstelling komen Kuno Bakker en Jorn Heijdenrijk terug op het tenenkrommende  begin. Ze besluiten om wat was niet te reduceren tot één woord. Wat was blijft wat was. Ze nemen ruim de tijd om het begrip grap te definiëren. Waarna een dialoog volgt die behoorlijk escaleert. Aangifte bij het dichtstbijzijnde politiebureau ligt dan ook meer dan voor de hand. Een taak die de uitblinkende Jorn Heijdenrijk met veel geduld op zich neemt.

Heijdenrijk zorgt ook voor het hoogtepunt van de voorstelling met de getrouwe weergave van het diepgaande gesprek dat hij had met een in zijn huis verblijvende mot. Waarna je je afvraagt hoe het in godsnaam mogelijk is dat nooit eerder iemand echt verbinding heeft gezocht met motten.

Kuno Bakker, die de moed had de voorstelling te openen met bijna ondraaglijke parodie, toont aan het eind van Twomenshow misschien nog wel meer moed met een persoonlijk en oprecht verhaal over grensoverschrijding.

Net als eerdere voorstellingen waarin Bakker en Heijdenrijk samenwerkten, is ook Twomenshow weer een voorstelling waarin ze het publiek op een zowel hilarische als intelligente manier meenemen in hun analyses, in dit geval in de deconstructie van stand-upcomedy. Een aanrader, ook voor de liefhebbers van dat genre.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Dood Paard

Recensie: BOG.2, een nieuwe poging het leven te herstructureren van BOG

 

●●○○○

 

BOG.2, EEN NIEUWE POGING HET LEVEN TE HERSTRUCTUREREN

BOG

 

Door Piet van Kampen, gezien 16 maart 2023

Tien jaar geleden maakten Judith de Joode, Benjamin Moen, Sanne Vanderbruggen en Lisa Verbelen een voorstelling over hoe vier mid-wintigers naar het leven kijken. Tien jaar later, nu als dertigers, nemen ze hun eigen levens weer als uitgangspunt.

Het idee, het plan, de illusie is dat je met het kijken naar wat je zelf hebt meegemaakt en zelf hebt ervaren iets interessants zou kunnen zeggen over het leven in het algemeen.

Iemand gaat met een vliegtuig, verwondt zich met een mes, probeert haar kind sokken aan te trekken, eet nootjes, voelt iets voor iemand, wordt aangerand, haalt een boek uit de boekenkast, masturbeert, zet een bloem in de wei, heeft liefdevolle seks, is getuige van geweld, zet een fiets op slot, bevalt, haalt adem.

Voor iedereen in de zaal is er wel het een en ander te herkennen in wat de vier acteurs naar voren brengen. Maar met uitzondering van Lisa Verbelen geven de leden van BOG met hun manier van vertellen zo goed als niets extra's aan hun verhalen.

Omdat de vorm van BOG.2 uiterst elementair is - geen rekwisieten, nauwelijks bewegingen, geen interacties tussen de acteurs - moet de voorstelling het bijna uitsluitend van de inhoud hebben. Dan duikt onvermijdelijk de vraag op naar de urgentie. Ik heb die niet gezien.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: BOG

Recensie: Holy Shit van De Nwe Tijd / Suzanne Grotenhuis

●●●●○

 

HOLY SHIT

 

DE NWE TIJD / SUZANNE GROTENHUIS

 

Door Piet van Kampen, gezien 1 maart 2023

Als Suzanne Grotenhuis af en toe uit haar verhaal stapt, is dat niet een van cabaretiers geleend trucje, in Holy Shit voegen ogenschijnlijke zijpaden steeds iets wezenlijks toe en verduidelijken ze de kern van wat ze wil zeggen.

In een solovoorstelling waarin het draait om serieuze black-outs en de noodkreet 'iemand moet me helpen' zijn uitstapjes naar een verpieterd vetplantje of een filmpje over een aangereden ezel nodig om het luchtig genoeg te houden.

Holy Shit is een heel persoonlijke voorstelling over verlies en mentale problemen, een heel moedige voorstelling ook, waarin verdriet en pijn toch nergens larmoyant worden. Ook door de lichte toets van humor die Grotenhuis steeds precies op tijd aanbrengt.

Grotenhuis blijft niet steken bij het 'iemand moet me helpen'. In de loop van de voorstelling verschuift de focus steeds meer naar wat er gebeurt als ze wel voorzichtig om hulp vraagt. En ze bekritiseert de dan vaak gebruikte dooddoeners als 'waar een wil is, is een weg'. Van haar mentor, haar oma, leert ze gelukkig wel iets waar ze wat aan heeft, namelijk dat 'alleen vanuit leegte iets nieuws kan ontstaan'.

Ook zulke goedbedoelde maar nutteloze en soms beledigende hulp relativeert ze dan vaak weer. Bijvoorbeeld als ze opmerkt dat het heel goed zou kunnen dat haar mentor met wat haar kleindochter als wijze raad opvatte, op een woonwinkelcentrum in haar woonplaats Tilburg doelde. 

Of als ze tegen het einde van de voorstelling vertelt dat ze de afsluitende sessie bij een therapeut die haar een wedergeboorte had beloofd, miste omdat haar fiets was gestolen, en daarbij uitweidt over twee in dezelfde maand eerder gestolen fietsen.

Waardoor ik me, of ze dat nou heeft bedoeld of niet, vanavond tijdens de Nederlandse première onderdeel voel van een collectieve therapeut die door een gemeend applaus alsnog voor die wedergeboorte probeert te zorgen.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: De Nwe Tijd

 

Minirecensie: Die Jungfrau von Orleans van Nationaaltheater Mannheim / Ewelina Marciniak

 

●○○○○

DIE JUNGFRAU VON ORLEANS

 

NATIONAALTHEATER MANNHEIM / EWELINA MARCINIAC

 

Door Piet van Kampen, gezien 3 maart 2023

Natuurlijk, zowel historisch, als religieus als literair is Jeanne d'Arc een construct van mannen. En natuurlijk is het een goed idee om Schillers romantische komedie Die Jungfrau von Orleans uit 1801 te deconstrueren en te feminiseren. Maar bewerker Joanna Bednarczyk en regisseur Ewelina Marciniak overschreeuwen zich daarbij op alle mogelijke manieren. 

 

Waarom hebben de acteurs zendmicrofoons als ze toch bijna voortdurend hun longen uit hun lijf schreeuwen? Engelsen in bomberjack en rokjes en dan ook nog vol met tatoeages? En dat gedoe met water? 

 

Marciniak en haar team vegen met hun veel te grove feministische stofkam ook alles wat er verder nog interessant zou kunnen zijn in hun voorstelling rücksichtslos weg. 

 

Vergelijk dat eens met de subtiele manier waarop Maatschappij Discordia te werk gaat in de serie Weiblicher Akt. En dat kan, want Weiblicher Akt 12 is nog te zien tot en met zondag 7 mei. Die Jungfrau von Orleans alleen nog zaterdag 4 maart. 

 

Gezien tijdens BRANDHAARDEN in ITA

Minirecensie: Bovary van KVS / Carme Portaceli

●●●●●

 

BOVARY

KVS / CARME PORTACELI

 

Door Piet van Kampen, gezien 27 februari 2023

Meer moet dat niet zijn. Geen draaiend plateau op het podium, geen live video, laat staan een over het podium rennende kudde figuranten. 

 

Gewoon twee acteurs, een uiterst precieze hedendaagse bewerking en een topregisseur. Maaike Neuville als Emma pakt je vanaf de eerste minuut vast en laat je niet meer los. Negentig minuten toneel waarin geen seconde is die niet klopt. Een perfecte voorstelling.

 

Michael De Cock bewerkte de roman voor toneel, de Catalaanse regisseur Carme Portaceli deed de regie, Maaike Neuville speelt Emma Bovary, Koen De Sutter haar man Charles en sopraan Ana Naqe een theatertechnicus.

 

Gezien tijdens BRANDHAARDEN in ITA

Recensie: In the Middle of Nowhere van Kristien De Proost / CAMPO

 

●●○○○

IN THE MIDDLE OF NOWHERE

KRISTIEN DE PROOST / CAMPO

 

Door Piet van Kampen, gezien 22 februari 2023

Waarom zit het midden van de trein altijd voller dan de uiteinden? Is het midden van de kudde voor elk kuddedier de veiligste plaats? Hoe bepaal je het midden van een land, een continent, een oceaan?

In In the Middle of Nowhere focust Kristien De Proost, met assistentie van Frederico Araujo, op het midden en op het gemiddelde. De Proost somt een meer dan gemiddelde hoeveelheid feiten op die het midden houden tussen het midden in ruimte en het midden in tijd. En omdat de gemiddelde zin uit veertien woorden bestaat, doet De Proost dat zoveel mogelijk door middel van zinnen van veertien woorden.

In het begin denk ik: interessant al die middens en gemiddelden. En ook: het moet veel tijd hebben gekost om die allemaal te googelen en de tekst vervolgens in blokjes van veertien woorden te snijden.

Zo halverwege de opsomming van De Proost vraag ik me af of ik een gemiddelde toeschouwer ben, want ik ben niet in het midden van de rij gaan zitten, maar helemaal aan de zijkant. Kunnen mijn twijfels over de voorstelling dan toch overeenkomen met de  gemiddelde twijfel van het publiek bij de Nederlandse première vanavond? 

En als de gedachten van de toeschouwer helemaal aan de andere kant van de rij nou eens diametraal tegenover mijn gedachten zouden staan, hebben we dan samen gemiddeld de twijfel van het gemiddelde publiek van vanavond?

Je mag natuurlijk vinden dat de twee alinea's hierboven niet meer zijn dan een woordspelletje. Maar is wat De Proost doet In the Middle of Nowhere doet in wezen iets anders? Maar dan met veel meer voorbereidend gegoogel?

Na de voorstelling heb ik het gemiddeld aantal vragen dat ik heb na voorstellingen. Is In the Middle of Nowhere theatraal interessant? En wil de maker er iets mee zeggen? 

Het antwoord op de eerste vraag: nauwelijks. Op de tweede: het moet haast wel, je maakt geen voorstelling als je er niks mee wilt zeggen. Maar is een opsomming van middens en gemiddelden een goed middel om je kritiek op het veilig in het midden blijven duidelijk te maken? Nee, voor mij in ieder geval niet.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: CAMPO

Theaterverhaal: Keizer zonder kleren. Wat een klucht!

 

KEIZER ZONDER KLEREN

 

DE SPELERSFEDERATIE

 

 

Door Piet van Kampen, gezien 19 februari 2023

 

Een dag voor de première op 19 februari in Internationaal Theater Amsterdam publiceerde Jamal Ouariachi, de schrijver van de brontekst van 'Keizer zonder kleren' van De Spelersfederatie, een verklaring waarin hij toelicht waarom hij zich ervan distantieert.

 

Jamal: 'Toen ik vorige week vrijdag de eerste try-out […] bezocht, sloeg de schrik me om het hart. […] De serieuze satire die ik had geschreven was veranderd in een onevenwichtige klucht. […] De thematiek knalde kapot door het verwijderen van cruciale scènes en het toevoegen van nodeloze onzin.'

 

Oei, nodeloze onzin. De spelersfederatie heeft nooit onder stoelen of banken gestoken dat het een ensemble van de lach is. Hoort kluchtige onzin daar niet gewoon bij?

 

Jamal: 'De afgelopen week heeft in het teken gestaan van een reddingsactie van mijn kant.'

 

Oei, een reddingsactie! Dat is me nogal wat Jamal. Het ensemble wijzen op in jouw ogen verkeerde keuzes een reddingsactie noemen?

 

Jamal: 'Ik gaf opnieuw mijn vertrouwen.'

 

Oei: Ik gaf opnieuw mijn vertrouwen! Dit gaat wel erg ver Jamal. Papa is boos!

 

Jamal: 'Ik wens straks geen recensies te lezen met mijn naam erin over een tekst die niet langer de mijne is.'

 

Oei: Ik wens […] De juf is boos!

 

Maar nu even serieus. In de voorstelling zit een heleboel onzin. Vind ik ook. Ik ben daar geen liefhebber van. Maar juist bij die onzin werd er gelachen. Nou zitten er bij een première natuurlijk de nodige opa's en oma's, papa's en mama's en vrienden van de acteurs en figuranten in de zaal. Dan zit je al gauw aan zo'n manvrouw of honderd voor een makkelijke lach.

 

Maar er waren ook scènes die erg goed waren, en dat was vooral omdat daarin de tekst erg goed was. Jouw verdienste Jamal. Jammer dat je er niet was.

 

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: De Spelersfederatie