Recensie: Rhapsody van LOD Muziektheater & Asko|Schönberg

 

●●●●○

 

RHAPSODY

 

LOD MUZIEKTHEATER & ASKO/SCHÖNBERG

 

Door Piet van Kampen, gezien 23 november 2023

In zijn televisieserie Van de schoonheid en de troost uit 2002 opende Wim Kayzer het gesprek met kunstenaars, wetenschappers en filosofen steeds met 'Vertel me wat dit leven de moeite waard maakt.'

Josse De Pauw selecteerde voor Rhapsody fragmenten uit de interviews met Jane Goodall, George Steiner, John Coetzee, Karel Appel en Edward Witten. Die vijf spreken allemaal op hun eigen manier, vaak hardop denkend, soms aarzelend, soms vastberaden, maar ook alle vijf met een eigen ritme. In zijn tekstbehandeling hanteert De Pauw dan ook verschillende manieren van voordragen, van heel snel bij bijvoorbeeld Karel Appel tot heel bedachtzaam bij Coetzee.

Componist Frederik Neyrinck vond daar een muzikaal equivalent bij, de rapsodie, waarin hij vrij was om motieven te combineren, te associëren en te elimineren. De muziek en de tekst worden niet na elkaar ten gehore gebracht maar gelijktijdig, waarbij de muziek de verschillen in spreekstijl van De Pauw spiegelt.

Hoewel De Pauw erin slaagt om de gedachten van Goodall, Steiner, Coetze, Appel en Witten* te laten horen alsof ze ter plaatste ontstaan en hoewel het stuk voor stuk boeiende fragmenten zijn, lukt het me niet om me voortdurend op de tekst te concentreren. Dat ligt niet aan Josse De Pauw of aan de door hem gekozen fragmenten.

Het komt door de muziek. Die is zo ontzettend boeiend, zo rijk aan klankkleuren, waarbij vooral de prachtige lage klanken van (bas)klarinet en trombone me steeds weer verrassen. Het is dus uitsluitend Neyrinck en de vijf musici van Asko|Schönberg** aan te rekenen.

*Jane Goodall, etholoog, specialisme chimpansees / George Steiner, literatuurwetenschapper en cultuurfilosoof / John Coetzee, tweevoudig winnaar van de Bookerprijs / Karel Appel, schilder, lid van de Cobragroep / Edward Witten, natuurkundige en wiskundige.

** Anna voor de Wind, klarinet, basklarinet, Koen Kaptijn, trombone, Joey Marijs, slagwerk, Jellantsje de Vries, viool, Sebastiaan van Halsema, cello.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: LOD Muziektheater

Recensie: Superposition van Toneelschuur Producties / Vanja Rukavina

 

●●●●●

 

SUPERPOSITION

TONEELSCHUUR PRODUCTIES / VANJA RUKAVINA

 

Door Piet van Kampen, gezien 10 november 2023

In Superposition worden drie talen gesproken: Nederlands, Japans en Engels, met ook boventiteling in die drie talen. Vier wiskundigen, twee statistici en twee theoretisch mathematici, bereiden een presentatie voor voor het International Congress of Mathematicians (ICM). Twee zijn Nederlands, twee Japans. Drie zijn vrouw, één is man. Hun gezamenlijke doel: een formule ontwikkelen die alle cultuurverschillen verklaart.

Al bij de kennismaking van de twee Nederlandse wiskundigen met hun twee Japanse collega's leiden cultuurverschillen tot misverstanden. Taal in de ruimste zin van het woord speelt daarbij een grote rol. Als statisticus Cecile (Keja Klaasje Kwestro) bijvoorbeeld het handgebaar maakt dat in Nederland hoort bij 'mmm... dat is lekker' kijken de twee Japansen heel verstoord. Als ze begrijpt wat de bedoeling was, laat fundamenteel wiskundige Shihoko (Mizuki Kondo) zien dat Japanners in zo'n geval en heel ander gebaar maken.

De cultuurverschillen en de daardoor veroorzaakte misverstanden blijven niet beperkt tot die van mensen uit twee verschillende werelddelen. Ook als projectleider professor Madoka (Rino Daidoji) haar ondergeschikte Shihoko voordoet hoe je 'kankerzooi!' zegt bijvoorbeeld, leidt dat tot een ongemakkelijke situatie. Zelfs de inhoudelijk eensgezinden, de twee theoretisch wiskundigen, bondgenoten in hun meningsverschil met de twee statistici, botsen met elkaar als nerd Finn (Bram Suijker) geïrriteerd reageert bij wat hij als gedram van fanaticus Shihoko over het nul- axioma ervaart.

Vanja Rukavina schreef samen met dramaturg Thomas Lamers het concept, de uiteindelijke tekst kwam tot stand tijdens het repetitieproces. De invloed van Rino Daidoji en Mizuki Kondo, beiden niet alleen acteur maar ook theatermaker, is dan ook onmiskenbaar. Geweldig goede actrices zijn het trouwens, die heel makkelijk schakelen van ingetogen naar extravert (ze wonen en werken al enige tijd in Europa).

Het is een vondst om het kennismakingsgesprek uit het begin aan het eind letterlijk terug te laten komen. De tweede keer dan ook nog eens met Bram Suijker als Madoka en Keja Klaasje Kwestro als Shihoko, in het Japans, en de twee Japanse actrices als Cecile en Finn in het Nederlands. Die persoonsverschuiving en die taalverschuiving creëren sowieso al een extra laag. Maar omdat we als publiek inmiddels veel meer weten over de vier personages, komen er daardoor nog eens een paar lagen bij.

Superposition is kortom een heel intelligent en heel geestig spel met culturele verschillen en culturele misverstanden. Een feest voor de taalliefhebber.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelschuur Producties