Recensie: Terror van Senf Theaterpartners & Kik Productions / Peter de Baan

●●●○○

 

TERROR

 

SENF THEATERPARTNERS & KIK PRODUCTIONS / PETER DE BAAN

Door RiRo, gezien 3 oktober 2017

Ferdinand von Schirach (1964) is zowel jurist als schrijver. Sinds 1994 werkt hij als strafrechtadvocaat in Berlijn, daarnaast is hij een van de bekendste Duitse thrillerauteurs. In 2014 schreef Von Schirach het toneelstuk Terror, dat op 3 oktober 2015 gelijktijdig in Berlijn en Frankfurt in première ging. De voorstelling is een internationaal succes en inmiddels al in twintig landen gespeeld. Daar komt Nederland nu bij, met een aan de Nederlandse situatie aangepaste versie.

Terror is een rechtbankdrama. In de regie van Peter de Baan zitten de acteurs achter tafels, allemaal met hun gezicht naar de zaal. De aanklager (Johanna ter Steege) en de advocaat (Khaldoun Elmecky) lopen weliswaar af en toe wat heen en weer, toch is Terror een heel statische voorstelling. Wat vorm betreft is het een soort voorstelling dat je in Nederland en Vlaanderen zelden meer ziet. Eigenlijk zit je gewoon naar een hoorspel te kijken.* 

Voor de vier acteurs die door de regie aan hun stoel gekluisterd zijn, valt het dan ook niet mee om wat van hun spel te maken. Eigenlijk slaagt alleen Jeroen Spitzenberger (als de aangeklaagde piloot majoor Koch) erin om door het gebruik van steeds precies de juiste stiltes zijn personage diepgang te geven. De twee acteurs die af en toe heen en weer lopen, hebben het wat makkelijker. Johanna ter Steege maakt daar goed gebruik van. Maar Elmecky heeft er vooral in zijn slotmonoloog moeite mee om zijn neiging om het allemaal wat groot te spelen en een flinke keel op te zetten een beetje in toom te houden. Wat Terror desondanks toch interessant maakt zijn de redeneringen die Von Schirach de aanklager en de advocaat in de mond legt. En vooral dat wij de jury zijn.

Een vliegtuig met 148 passagiers aan boord wordt gekaapt. De kapers dwingen de piloot koers te zetten naar een voetbalstadion waar op dat moment 54.000 mensen naar een interland kijken. Twee F-16’s proberen het gekaapte toestel van koers te laten veranderen. Dat lukt niet. Zelfs niet na een waarschuwingsschot. Alleen de minister van defensie is bevoegd het bevel te geven om het ultieme middel in te zetten. Dat bevel komt niet. Een van de F-16-piloten neemt het heft in eigen handen, vuurt een sidewinder af, haalt daarmee het passagierstoestel neer, en redt 54.000 levens. Tenlastelegging: moord op 148 mensen. Schuldig of onschuldig?

Als we onze stem hebben uitgebracht, leest rechter Clairy Polak de uitslag voor. Schuldig 226 stemmen, onschuldig 305 stemmen. Dus maar 43% van de toeschouwers vindt schuldig het juiste antwoord. En 57% vindt de piloot onschuldig.** Wat ben ik blij dat we in Nederland geen juryrechtspraak hebben! Rechter Polak leest van de twee versies van het vonnis die ze voor zich heeft, de versie voor die bij onschuldig hoort. Daarin geeft het argument van 'het minste kwaad' de doorslag.

Spoiler Alert!

Tijdens de hele tournee van Terror kun je na de voorstelling in de zaal deelnemen aan een nagesprek onder leiding van Clairy Polak. Ik twijfel even, maar als ik hoor dat dat bij de try-outs interessante discussies had opgeleverd, besluit ik toch maar te blijven. En daar krijg ik geen spijt van. Want nadat er vanuit de zaal al een paar goed onderbouwde stemverklaringen zijn gegeven, komt, volledig onverwacht, Ferdinand von Schirach uit de coulissen.

Het spoiler alert geldt vanaf nu! Dus als je de voorstelling nog wilt zien en niet wilt weten wat volgens Von Schirach zelf de juiste keuze is, schuldig of onschuldig, en waarom dat de juiste keuze is, moet je nu echt niet verder lezen. 

Een voor een fileert Von Schirach de argumenten die hij de advocaat in zijn stuk heeft laten gebruiken. Eerst weerlegt hij heldendom als juridische grond. Hij wijst erop dat in de Griekse mythologie een held altijd ook zelf ten onder gaat. En dat is bij de piloot niet het geval.Vervolgens refereert hij aan de zaak van het ontvoerde bankierszoontje in Frankfurt, meer dan tien jaar geleden, waarbij het een politiefunctionaris lukte de verdachte te laten vertellen waar hij zijn slachtoffer verborgen hield door met foltering te dreigen. Die methode was succesvol, het jongetje werd gevonden, dood weliswaar. De politiefunctionaris werd als held behandeld en bevorderd. Volkomen onjuist aldus Von Schirach, hij had veroordeeld moeten worden wegens het gebruiken van ongeoorloofde middelen. 

Op vergelijkbare manier ontleedt en ontkracht hij alle andere argumenten die hij de advocaat in zijn stuk heeft laten gebruiken. Om samenvattend te besluiten met: 
Het principe is het recht. Genade komt na het recht.

*Hoe je van een zaak waarin juridische en morele overwegingen conflicteren wel boeiend theater kunt maken, liet Firma MES vorig seizoen zien in de voorstelling Rishi, over de zeventienjarige Surinaams-Hindoestaanse Rishi Chandrikasing die op perron vier van station Den Haag Hollands Spoor werd doodgeschoten door een politieagent. In die voorstelling speelden de drie acteurs van Firma MES zesentwintig betrokkenen die terugblikken op die gebeurtenis, allemaal met hun eigen waarheid en perspectief.

 

**Tot nu toe hebben wereldwijd 356.843 juryleden hun stem uitgebracht, 61% van die juryleden vond dat majoor Koch onschuldig is. Je kunt de scores volgen op de website Terror.Theater

 
Ga voor meer informatie naar: Terror Theater