●●●○○
ORESTES IN MOSUL
NTGENT / MILO RAU
Door Piet van Kampen, gezien 29 oktober 2019
Zeven
jaar geleden zag ik voor het eerst een voorstelling van Milo Rau,
Hate Radio.
Mijn recensie eindigde toen zo: “Mijn probleem (…) is niet de
relevantie van het onderwerp. Het probleem is dat in een theater iets
een theatervoorstelling zou moeten worden. En dat wordt Hate
Radio niet. Omdat Rau niet verder komt dan een reconstructie.
(…).” *
Nu ik inmiddels meer werk
van hem heb gezien, weet ik dat 'reconstructie' een te onnauwkeurig
begrip was. Ik weet nu dat Rau altijd, in elke voorstelling, van
historische gebeurtenissen bewust re-enactments maakt. Dat hij door
ze kunstmatig te maken, door ze in scène te zetten, bij de toeschouwers
de drang om er betekenis uit te halen wil stimuleren. Want Rau is
meer dan theatermaker, hij is ook journalist, documentalist,
activist. En vooral propagandist. Rau wil met het
theater dat hij maakt niets minder dan ingrijpen in het
wereldgebeuren, hij wil met zijn theater de geschiedenis van de mensheid veranderen.
Met zijn voorstelling
Orestes in Mosul maakt Milo Rau voor het eerst gebruik van een
bestaande toneeltekst, de Oresteia.
In die klassieke trilogie van Aeschylus
zette de Trojaanse oorlog een opeenvolging van bloedvergieten in
gang, waarbij een gewelddadige afrekening steeds weer tot een
volgende leidde. Totdat uiteindelijk in het derde deel,
in
het democratische Athene, de kringloop van wraak en revanche
doorbroken werd door verzoening en rechtspraak.
Met
het verweven van die Griekse sage met de hedendaagse tragedie van de
miljoenenstad Mosul in Irak, probeert Rau nabestaanden van de slachtoffers van de IS te winnen voor een eerlijke berechting, hoewel de Iraki die hij spreekt hem erop wijzen hoe corrupt de
rechtspraak in hun land is. Ook nu wil Rau door het samen met Iraki
creëren van een voorstelling, ingrijpen in het wereldgebeuren. Ook
in Orestes in Mosul is Rau boven alles propagandist.
Johan
Leysen komt op en vertelt dat hij honderd uur beeldmateriaal met
executies door de IS heeft bekeken en daar veel van heeft geleerd.
Nadat hij ons met gestrekte wijs - en middelvinger heeft laten
zien hoe je vakkundig een nekschot geeft, vertelt hij dat het hem
verraste dat het zo lang duurt om iemand door verwurging om het
leven te brengen. De voorstelling is dan nog geen vijf minuten bezig.
Het is muisstil in de zaal.
De
manier waarop na deze indrukwekkende openingsmonoloog, zowel in de
opgenomen beelden als in de op het podium geacteerde scènes, de
verhalen van de Iraki in Mosul en die van Agamemnon in elkaar worden
gevlochten, lijdt helaas onder iets te veel herhalingen. Te vaak
wordt wat op film al is getoond op het podium bijna letterlijk
herhaald. Dat neemt niet weg dat wat er te zien is indruk blijft
maken, ook al omdat het nou eenmaal om gruwelijke gebeurtenissen
gaat.
Tot
slot, onder verwijzing naar het citaat over de eerste voorstelling
van Milo Rau die ik zag: ik ben niet ongevoelig voor wat de inwoners
van Mosul meegemaakt hebben en nog zullen meemaken. Maar ik ben en
blijf vooral theaterliefhebber. Dus voor mij is de manier waarop de
acteurs Johan Leysen (Agamemnon), Elsie de Brauw (Klytaimnestra),
Bert Luppes (Aigisthos) en Susana AbfdulMajid (Kassandra) met veel
stiltes, een minimum aan woorden, en vooral met subtiele mimiek, de
terugkeerscène uit de Oresteia spelen, toch het hoogtepunt van deze
weliswaar indrukwekkende, maar door de herhalingen wat te trage
voorstelling.
* In Hate
Radio laat Milo Rau zien hoe de presentatoren van de Rwandese Hutu-radiozender RTLM in 1994 dag in dag uit, tussen het draaien van
platen door, schaafden aan de ontmenselijking van de Tutsi’s. En
hoe ze hun luisteraars opriepen om ‘die kakkerlakken in stukken te
hakken.’ In honderd dagen tijd werden in dat jaar in Rwanda bijna
een miljoen Tutsi’s op gruwelijke wijze vermoord.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten