Recensie: Risjaar Drei van Toneelhuis / Olympique Dramatique

●●●●○

RISJAAR DREI

 

TONEELHUIS / OLYMPIQUE DRAMATIQUE

Door RiRo, gezien 7 maart 2017   

Met actuele verwensingen als 'Gij waart toch uitgeprocedeerd!' (Risjaar tegen Margaretha, die was verbannen naar Frankrijk maar in Engeland blijft rondhangen) trekken Tom Dewispelaere en Stijn Van Opstal van Olympique Dramatique (tekst en regie) hun Risjaar Drei af en toe expliciet naar het heden. Ze baseren hun tekst overigens, behalve op Richard III van Shakespeare, vooral op Risjaar Modderfokker den Derde van Tom Lanoye en Luk Perceval uit 1998.

Behalve die verwijzing naar het uitzetten van vluchtelingen valt in Risjaar Drei ook een aantal keer een door Trump nogal eens gehanteerd begrip. 'Fake news, verzonnen door de vijand', roept Risjaar als hem meegedeeld wordt dat Lord Stanley niet meer aan zijn kant staat en Elisabeth met haar dochter naar Richmond is overgelopen.

Met uitzondering van De Morgen is de Vlaamse pers lovend. Ik ben het ermee eens: het is een heerlijke tekst, er staan topacteurs op de planken, en er wordt met vaart gespeeld in een indrukwekkend decor. Met onder andere boven het podium een metalen constructie die een enorme kroon verbeeldt die daar blijft hangen tot het einde. Tot vlak voordat Risjaar stervend om een 'fokking klote peert' vraagt.

Van de acht acteurs in de voorstelling bevallen Jan Decleir, Nico Sturm en Koen De Sutter me het meest. Decleir speelt vier rollen. Of vijf als je zijn rol als een van de leden van het volk meerekent. De manier waarop hij Margaretha vertolkt, de weduwe van Hendrik VI, is heel verrassend. Vloekend en tierend komt hij op vanuit de zaal, met haar tot over zijn middel en met een bijl in zijn handen. Daarnaast is hij, totaal anders, de naar James Bond gemodelleerde huurmoordenaar die de twee jonge prinsen in de Tower moet ombrengen: 'Tyrrel is de naam' (zet zonnebril op) 'James Tyrrel'.

Ook Nico Sturm laat in zijn drie rollen schitterend acteerwerk zien. Als Lord Hastings heeft hij precies die mimiek en die toon te pakken waardoor je er ook een politicus van nu in kunt zien. Terwijl hij als Risjaars moeder, door vlug even een zwarte hoofddoek om te slaan, een hele andere associatie oproept. In die rol doet hij denken aan de manier waarop bij Monty Python mannen vrouwenrollen spelen.

Van dat soort associaties zijn er overigens veel meer in de voorstelling. In de manier bijvoorbeeld waarop Jonas Vermeulen zingt als de jonge kroonprins, zou je een verwijzing naar, en een hommage aan, de Antwerpse zanger Wannes Van der Velde kunnen zien.

Misschien heeft Koen De Sutter het als Buckingham het gewoon het best getroffen. Die neef en vertrouweling van Risjaar evolueert in het verhaal als personage nou eenmaal het duidelijkst. Maar door de subtiele manier waarop De Sutter dat evolueren laat zien, door de manier waarop hij de veranderingen in de positie van Buckingham ten opzichte van Risjaar verbeeldt, is De Sutter voor mij de uitblinker.

Over de hoofdrolspeler ben ik minder enthousiast. Peter Van den Begin trekt de hele voorstelling met zijn been, en draait zijn schouder haast uit de kom om een bult te suggereren. Hij zet Richard III neer als een mismaakte, gemene, en sluwe intrigant, zonder dat er verandering in zijn spel zit. Van het begin tot het eind is hij dezelfde slechterik die gewelddaden afwisselt met geslijm. En die zich, als dat laatste tot succes heeft geleid, gniffelend tot het publiek wendt. Een verrassende manier om Richard III te spelen, vind ik dat bepaald niet.

Er is natuurlijk niks tegen een voorstelling in dialect, in dit geval het Antwerps. Er is ook niks tegen om met pikant taalgebruik, en af en toe met vette humor, een beetje op te schuiven naar wat Wouter Hillaert in zijn recensie in De Standaard 'ambachtelijk publiekstoneel' noemt. Integendeel. Als dat gebeurt op de manier waarop Olympique Dramatique dat met Risjaar Drei doet, levert dat een heerlijke voorstelling op.

Maar op speellocaties buiten Antwerpen, en zeker bij het spelen in Nederland, zou enige ondersteuning met behulp van boventiteling wel prettig zijn. Dan denk ik niet zozeer aan een vertaling in het Nederlands. Dat zou zonde zijn van de rijke taal. Nee, ik denk aan boventitels waarin je de Antwerpse tekst zo nodig even mee kunt lezen. Daar zou ik in ieder geval, vooral bij het wel erg platte Antwerps van hoofdrolspeler Van den Begin, baat bij hebben gehad.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelhuis