Recensie: Als ik de liefde niet heb van RoTheater/Marjolijn van Heemstra en Remy Jacobs

●●●●○

ALS IK DE LIEFDE NIET HEB

ROTHEATER / MARJOLIJN VAN HEEMSTRA EN REMY JACOBS  

Door RiRo, gezien 7 oktober 2014

Als de bisschop en zijn gevolg voorafgaand aan de voorstelling de foyer van het Grand Theatre binnenkomen, klinkt Catholic Girls van Frank Zappa. Toeval beweert de barkeeper. Echt puur toeval. Voor het eerst bij Als ik de liefde niet heb (die ze vastbesloten zijn ook in Rome voor paus Franciscus te spelen) bezoekt een hoge gezagsdrager van de rooms-katholieke kerk, verantwoordelijk voor het op grote schaal misbruiken van kinderen, hun voorstelling. 

 

Gerard de Korte, bisschop van het bisdom Groningen-Leeuwarden, in grijs pak, en met stijve witte boord, praat na afloop in dezelfde foyer met de makers, met Van Heemstra en Jacobs.

 

Remy Jacobs is aan het begin van de voorstelling nog onherkenbaar door de grote leeuwenkop over zijn hoofd. Marjolijn van Heemstra start de bedevaart naar Rome. En, tot mijn verrassing, ze acteert! Ze speelt de boosheid die Remy volgens haar zou moeten voelen. En ze speelt goed. Als ik de liefde niet heb, in een eindregie van Jeroen de Man, is theater, op een indrukwekkende manier worden theatrale middelen ingezet om een schrijnend en ontroerend verhaal te vertellen.
 
Daarbij fungeren onder andere het lijdensverhaal van Jezus, de leeuw Aslan, een brief van C.S. Lewis, en de geschiedenis van de zestiende-eeuwse Jan van het Kruis en Theresia van Ávila als effectieve zijpaden om uit te komen bij waar het echt om gaat. Bij de actualiteit van het misbruik in de rooms-katholieke kerk. En vooral bij het elke keer maar weer zwijgen daarover door de verantwoordelijken van die kerk. Als ik de liefde niet heb is het verhaal over, en door, een man die als jongen is misbruikt, maar die geen wraak wil. De zegt dat je door de donkere nacht van de ziel moet, om te komen bij het licht. Bij de liefde.

Van zijn tiende tot zijn vijftiende werd Jacobs seksueel misbruikt door zowel de dirigent van het kerkkoor als door een van de paters in zijn Zuid-Limburgse dorp. En hoe ongelooflijk het ook lijkt, hij wilde zelf toch priester worden. Een paar jaar later is hij er op het seminarie in Rolduc getuige van hoe een begeleider misbruik maakt van de kwetsbaarheid van een leerling waarvan de moeder kort daarvoor was overleden.

Priester Remy, vijfenveertig nu, heeft al heel lang geen mis meer opgedragen. Maar priester, vindt hij, ben je voor het leven. Hoe kan dat? Hoe kun je niet boos zijn? Hoe kun je jezelf nog steeds priester blijven noemen? Dat is een van de prangende vragen waarop deze voorstelling een antwoord probeert te geven. Zelf zegt Jacobs aan het slot van Als ik de liefde niet heb: 'De mannen die mij misbruikten, heb ik makkelijker kunnen vergeven dan degenen die om mij heen stonden, niet ingrepen en wegkeken.'

 

Jacobs, inmiddels zonder de leeuwenkop, gewoon als zichzelf, op zijn buik op de grond. Zoals hij lag op zijn tiende. Toen hij werd betast. En afgetrokken. Marjolijn van Heemstra op hem. Rug op rug. In die houding is het onmogelijk de zwangere buik van Van Heemstra niet te zien. De priester begint een gebed. In het Limburgs. Halverwege dat gebed (vertaald): 'Ik bid voor het verloren kindje.' 

 

Van Heemstra laat zich van hem afglijden, gaat zitten, en begint te vertellen. De parallel met Laura van Dolron in Liefhebben. is niet te miskennen. Maar wat Marjolijn van Heemstra hier doet overstijgt ruimschoots het niveau waarop Van Dolron blijft steken. Nooit meer zal ik in een dierentuin naar een giraffe kunnen kijken zonder aan deze aangrijpende scène terug te denken.

 

Met de leeuwenkop weer op, richt Jacobs zich, tegen het eind van de voorstelling, rechtstreeks tot ons, en vertelt nu, tot in de kleinste details, wat de dirigent en de pater bij hem deden, en wat ze hem dwongen te doen.

 

Zelden zag ik een voorstelling waarbij het publiek zo muisstil bleef. Dat dat bij de andere toeschouwers een andere reden had dan bij mij, dat het niet was omdat ze zo onder de indruk waren, kan ik me niet voorstellen. Maar toch. Als ik met een kopje thee in de foyer een beetje tot mezelf ben gekomen, kan ik het nog steeds niet bevatten. Dat je dat hebt meegemaakt, en toch priester blijft.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: RoTheater