●●●●○
BLACK/ THE SORROWS OF BELGIUM 1: CONGO
NTGENT / LUK PERCEVAL
Door Piet van Kampen, gezien 9 april 2019
Voor een immense landkaart van Equatoriaal Afrika van eind negentiende eeuw staat een biljart. Met daarboven een overkapping. Tijdens de moesson schuilen de personages onder die overkapping voor de regen. Over het hele podium hangen dikke touwen als lianen naar beneden. Rechts zit muzikant Sam Gysel. Met percussie en op gitaar zorgt hij voor muziek. Soms zacht en ingehouden als achtergrond bij het spel van de acteurs, dan weer voluit om een aspect van het verhaal met muziek te accentueren.
Rode draad in de voorstelling is het dagboek van de Afro-Amerikaanse presbyteriaanse missionaris William Henry Sheppard,* die vanaf 1890 een reis van twintig jaar maakte door Congo-Vrijstaat. Als een van de eersten rapporteert Sheppard in die notities over de wreedheden van de Force Publique.**
Black is geen geschiedenisles over Congo. De voorstelling vertelt niet één doorlopend verhaal, maar is een collage van, soms onafgemaakte, fragmenten. Daarbij wordt vooral gericht gezocht naar wat het publiek raakt. Niet in alle, maar wel in veel scènes, gaat het erom de (witte) toeschouwers uit te dagen om te onderzoeken of ze bij zichzelf nog restanten van koloniaal denken kunnen ontdekken.
De voorstelling opent met de bluestraditional You Gotta Move, met de hele cast (vier zwarte en vier witte acteurs) dansend en zingend. Redelijk onschuldig nog als we als publiek hierbij zouden denken dat de zwarte acteurs soepelere dansers zijn dan de witte. Pijnlijker wordt het als acteur Frank Focketyn ons er verderop in de voortteling op wijst hoe kritiekloos we waarschijnlijk even daarvoor hebben zitten luisteren naar hoe de acht acteurs Johnny Wakkelins foute jaren '70-hitje In Zaire ten gehore brachten.
Niet allen bij de gezongen, ook bij de door de acteurs gespeelde scènes, en bij de monologen, speelt Black in op wat we voelen. Meestal door ons te verleiden mee te gaan in wat in eerste instantie vrij onschuldig lijkt, hooguit maar een heel klein beetje fout is. Zoals de scène waarin Peter Seynaeve, als de witte missionaris Samuel Lapsley, na een grappig begin, uiteindelijk in een plat Vlaams dialect 'de zwartjes' vernedert. 'Ze kunnen niets!', schreeuwt de schuimbekkende missionaris tegen de zaal, en vraagt ons vervolgens die leuze te herhalen. Wat we gelukkig niet doen. Maar het bezorgt ons ondertussen wel een onprettig gevoel.***
Gaandeweg de voorstelling komt het personage van William Sheppard, gespeeld door Nganji Mutiri en Yolanda Mpelé, centraler te staan. Met onder andere een prachtige poëtische monoloog van Mutiri die begint met het omkeren van Sartre's L'enfer, c'est les autres: 'De hel zijn niet de anderen, de hel is wat anderen doormaken'. Een speech die culmineert in een pleidooi voor radicale gelijkheid en meervoudige identiteit.
Aan het slot van de voorstelling richten de acteurs zich, met de zaallichten aan, rechtstreeks tot het publiek. 'Ziet ge mij echt voor wie ik ben?', vraagt de Belgisch - Malinese actrice Aminata Demba.
Regisseur Perceval laat ons met deze eerste van zijn trilogie over het verdriet van België de schaduwkant voelen van wat in de koloniale tijd 'het brengen van de beschaving' werd genoemd. De acht acteurs slagen er in Black/ The Sorrows of Belgium 1: Congo in om ons te raken, om de toeschouwers zich af te laten vragen wat er eventueel nog aan racistische restjes onder onze (met begrippen als diversiteit doorspekte) opvattingen schuil zou kunnen gaan.
Rode draad in de voorstelling is het dagboek van de Afro-Amerikaanse presbyteriaanse missionaris William Henry Sheppard,* die vanaf 1890 een reis van twintig jaar maakte door Congo-Vrijstaat. Als een van de eersten rapporteert Sheppard in die notities over de wreedheden van de Force Publique.**
Black is geen geschiedenisles over Congo. De voorstelling vertelt niet één doorlopend verhaal, maar is een collage van, soms onafgemaakte, fragmenten. Daarbij wordt vooral gericht gezocht naar wat het publiek raakt. Niet in alle, maar wel in veel scènes, gaat het erom de (witte) toeschouwers uit te dagen om te onderzoeken of ze bij zichzelf nog restanten van koloniaal denken kunnen ontdekken.
De voorstelling opent met de bluestraditional You Gotta Move, met de hele cast (vier zwarte en vier witte acteurs) dansend en zingend. Redelijk onschuldig nog als we als publiek hierbij zouden denken dat de zwarte acteurs soepelere dansers zijn dan de witte. Pijnlijker wordt het als acteur Frank Focketyn ons er verderop in de voortteling op wijst hoe kritiekloos we waarschijnlijk even daarvoor hebben zitten luisteren naar hoe de acht acteurs Johnny Wakkelins foute jaren '70-hitje In Zaire ten gehore brachten.
Niet allen bij de gezongen, ook bij de door de acteurs gespeelde scènes, en bij de monologen, speelt Black in op wat we voelen. Meestal door ons te verleiden mee te gaan in wat in eerste instantie vrij onschuldig lijkt, hooguit maar een heel klein beetje fout is. Zoals de scène waarin Peter Seynaeve, als de witte missionaris Samuel Lapsley, na een grappig begin, uiteindelijk in een plat Vlaams dialect 'de zwartjes' vernedert. 'Ze kunnen niets!', schreeuwt de schuimbekkende missionaris tegen de zaal, en vraagt ons vervolgens die leuze te herhalen. Wat we gelukkig niet doen. Maar het bezorgt ons ondertussen wel een onprettig gevoel.***
Gaandeweg de voorstelling komt het personage van William Sheppard, gespeeld door Nganji Mutiri en Yolanda Mpelé, centraler te staan. Met onder andere een prachtige poëtische monoloog van Mutiri die begint met het omkeren van Sartre's L'enfer, c'est les autres: 'De hel zijn niet de anderen, de hel is wat anderen doormaken'. Een speech die culmineert in een pleidooi voor radicale gelijkheid en meervoudige identiteit.
Aan het slot van de voorstelling richten de acteurs zich, met de zaallichten aan, rechtstreeks tot het publiek. 'Ziet ge mij echt voor wie ik ben?', vraagt de Belgisch - Malinese actrice Aminata Demba.
Regisseur Perceval laat ons met deze eerste van zijn trilogie over het verdriet van België de schaduwkant voelen van wat in de koloniale tijd 'het brengen van de beschaving' werd genoemd. De acht acteurs slagen er in Black/ The Sorrows of Belgium 1: Congo in om ons te raken, om de toeschouwers zich af te laten vragen wat er eventueel nog aan racistische restjes onder onze (met begrippen als diversiteit doorspekte) opvattingen schuil zou kunnen gaan.
*In Nederland is een missionaris een katholieke geestelijke die eropuit trekt om mensen te bekeren. Een protestantse geestelijke met bekeringsdrift wordt een zendeling genoemd. In andere landen wordt dat onderscheid niet gemaakt.
**Van 1885 tot 1908 is Congo onder de naam Congo-Vrijstaat een privéonderneming van Leopold II. Daarna, van 1908 tot de onafhankelijkheid in 1960, een Belgische kolonie. De Force Publique is in Congo-Vrijstaat het door Belgen opgeleide en geleide koloniale leger.
**Zoals regisseur Luk Perceval dat eerder deed in zijn regie van Platonov, laat hij de acteurs ook nu in Black voor een deel in hun eigen dialect spreken. Maar er is boventiteling, zowel in het Nederlands als in het Engels.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: NTGent
Geen opmerkingen:
Een reactie posten