●●●○○
HERFSTSONATE
CARLY WIJS, EURUDIKE DE BEUL EN SCARLET TUMMERS / ANTIGONE & KVS
Door Piet van Kampen, gezien 9 oktober 2024
In Bergmans film
Hersftsonate uit 1978 komt de gevierde concertpianist
Charlotte (Ingrid Bergman) voor het eerst na zeven jaar op bezoek bij
haar volwassen dochter Eva (Liv Ullmann), die haar gehandicapte zusje
Lena in huis genomen heeft. Dat verrast Charlotte, die ervan uitging
dat Lena nog in een verpleeginrichting zat. Het gaat in de film om de
confrontatie van een vrouw die het liefst over haar successen achter
de piano praat met haar dochter die als kind emotioneel werd
verwaarloosd. Zusje Lene fungeert als katalysator.
In de voorstelling
Herfstsonate staan Carly Wijs, Eurudike De Beul en Scarlet
Tummers voor het eerst samen op de planken. Maar ze hebben een
verleden met elkaar: Tummers (1990) studeerde in 2014 af aan het
RITCS* in Brussel, waar ze les had van Wijs (1966) en De Beul (1964).
De voorstelling
begint net als de film met muziek, gespeeld op blokfluit. Meteen
daarna maakt Carly Wijs ons duidelijk dat ze Bergman niet
kritiekloos zullen volgen. Terwijl ze kijkt naar een monitor, waarvan
wij alleen de achterkant zien, maakt ze korte metten met de
beginscènes van de film: de eerste is te lang, die vat ik even
samen, wat daarna komt is te te saai, die kunnen we wel overslaan.
Meteen daarna claimt
Wijs een leidende rol, die van regisseur van de andere twee. Tummers
lijkt dat te accepteren, zangeres De Beul niet, die weigert de rol van
Charlotte te spelen: 'Ik ben geen acteur.'
Met die twee eerste
scènes is de toon van de voorstelling gezet, de drie gebruiken
sommige scènes uit de film integraal, andere stippen ze alleen maar
even aan. En Wijs probeert, net als Charlotte in de film, lastige
situaties steeds te controleren.
Wijs en Tummers
integreren daarnaast hun eigen worsteling met het combineren van een
artistieke carrière en het hebben van kinderen,
zetten dat af tegen de manier waarop Charlotte dat doet in de film.
Ook hun verhouding als docent en student op de toneelschool brengen
ze in. Dat leidt tot een indrukwekkende scène waarin Wijs aan de hand van een plastisch beschreven fictieve gebeurtenis excuses
aanbiedt voor 'gedrag dat nu niet meer mag'. Ze doet dat op
de manier die we inmiddels uit de kunstwereld kennen, ze leest een
door juristen gecontroleerde tekst voor.
Eurudike De Beul
blijft bij het integreren van die twee neventhema's wat aan de
zijlijn. Ondertussen heeft ze wel degelijk geacteerd, als het
gehandicapte zusje Lena. En natuurlijk in de scène waarin Charlotte
met dedain kijkt naar de zang van Tummers als Eva (in de film het pianospel van Eva). Waarna ze laat horen hoe
een geschoolde sopraan het lied ‘In der Fremde’ van Robert
Schumann zingt. De Beul tekent overigens ook voor de soundscape van de
voorstelling.
Knap hoe Carly Wijs,
Eurudike De Beul, Scarlet Tummers in Herfstsonate een
filmklassieker uit 1978 gebruiken om het verhaal te laten zien van acteurs van nu, hoe die werk en gezin proberen te
combineren. En ook het verhaal van wat actrices als dader of slachtoffer
meemaakten van gedrag 'dat nu niet meer mag'. Terwijl ze toch het centrale thema van Bergmans film geen geweld aan doen.
* RITCS
is Royal Institute for Theatre, Cinema and Sound
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar:Antigone of KVS
