●●●●●
UIT HET LEVEN VAN MARIONETTEN
TONEELGROEP AMSTERDAM / NANOUK LEOPOLD
Door RiRo, gezien 5 november 2017
Ivo Van Hove vraagt Nanouk Leopold om voor Toneelgroep Amsterdam een toneelbewerking te maken van de film Aus dem Leben der Marionetten van Ingmar Bergman. Een filmregisseur die haar debuut maakt als toneelregisseur, dat is op zich al heel spannend. Dat haar debuut dan ook nog eens een toneelbewerking is van een film van Bergman maakt het extra spannend.
Met haar eerste speelfilm Îles flottantes (2001) valt Nanouk Leopold al meteen op. En vanaf Guernsey (2005) ontwikkelt ze een kenmerkende stijl waaraan ze zal blijven vasthouden: ze vertelt verhalen zoveel mogelijk met beelden en zo weinig mogelijk met woorden. Dat ze vanaf Guernsey samenwerkt met production designer Elsje de Bruijn (die nu ook verantwoordelijk is voor de scenografie van de voorstelling) draagt natuurlijk bij aan die herkenbare stijl.
Bergman's Aus dem Leben der Marionetten (1980) is in Duitsland gemaakt met Duitse acteurs. Op de allereerste en de allerlaatste scène na is het een zwart-wit film. Taal speelt er een belangrijke rol in, want het is de uitwerking van woorden op de geest die zal leiden tot een daad van fysiek geweld. Met afwisselend scènes voorafgaand aan de moord en scènes van daarna laat Bergman zien wat mogelijk tot die catastrofe heeft geleid, zonder dat hij een eenduidige verklaring geeft.
Kan Nanouk Leopold, een regisseur die in haar films alleen maar woorden toestaat als die nodig zijn om de beelden te verduidelijken, toneel maken waarin woorden zo'n grote rol spelen? Ja, dat blijkt ze te kunnen. En hoe! Met Uit het leven van marionetten maakt Leopold een in alle opzichten overdonderend toneeldebuut.
Als we de zaal binnenkomen zien we een lege grijze achterwand die doorloopt naar de twee zijkanten, waardoor een groot gebogen grijs vlak ontstaat. Op de ook volledig lege grijze vloer ligt Peter Egerman (Eelco Smits) die een prostituee heeft vermoord. Een fascinerend openingsbeeld, die nietige man liggend in die grote grijze ruimte.
De eerste scène wordt aangekondigd op de manier waarop alle scènes worden aangekondigd, met op de achterwand een tekst met een tijdsbepaling. Bijvoorbeeld 'Twintig uur na de moord, psychiater Morgens Jensen legt een verklaring af.' Behalve tijdsbepalingen worden ook regelmatig eerder opgenomen close-ups van de personages op de achterwand geprojecteerd. Het effect daarvan wordt in de loop van de voorstelling steeds indringender.
Op de grijze speelvloer staan of zitten steeds alleen acteurs, er zijn geen rekwisieten. Personages beginnen vaak buiten ons gezichtsveld met hun tekst en lopen dan al sprekend ons gezichtsveld binnen. Ook dat benadrukt de leegte. Door die leegte en dat grijs hoeven de kleuren van de kleding niet fel te zijn, zachte kleuren, perfect passend bij elk personage, overheersen dan ook.
Ook op de achterwand komen vanaf de scène 'Vier dagen voor de moord' andere kleuren dan grijs. Verrassend zijn de kleuren die Leopold in de slotscène gebruikt, de scène in het bordeel. Niet het voor de hand liggende rood zoals Bergman in zijn film. Welk kleuren dan wel? Beter als dat een verrassing blijft.
En dan de details. Dat alleen Tim (Hugo Koolschijn) een horloge draagt bijvoorbeeld, want hij praat over ouder worden, over de rol van tijd. De lichaamshoudingen van de acteurs. Ik blijf voor het gemak maar even bij Koolschijn, die met de hak van zijn linkerschoen op de wreef van zijn rechterschoen staat, zodat zijn linkerbeen licht gebogen is. Prachtig beeld is dat.
Wat Nanouk Leopold in haar debuut als toneelregisseur laat zien, is verbijsterend goed. De manier waarop de acteurs hun teksten spreken, hoe met licht en geluid wordt gewerkt, de rol van de kleuren. Het is haast niet te geloven dat dit haar eerste toneelregie is.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelgroep Amsterdam
Geen opmerkingen:
Een reactie posten