Recensie: Zielzoekers van Theater Malpertuis & Toneelhuis/Mokhallad Rasem en Grensgeval van Toneelhuis/Guy Cassiers & Maud Le Pladec

●●●○○

 

ZIELZOEKERS VAN THEATER MALPERTUIS & TONEELHUIS / MOKHALLAD RASEM

 

EN

 

GRENSGEVAL VAN TONEELHUIS / GUY CASSIERS & MAUD LE PLADEC

Door RiRo, gezien 20 september 2017

Theatermaker Mokhallad Rasem vluchtte in 2005 uit Irak en verblijft daarna eerst in een asielzoekerscentrum. Twaalf jaar later, begin 2017, gaat Rasem weer naar een asielzoekerscentrum. Deze keer in het West-Vlaamse Menen. Nu is hij daar niet als vluchteling maar als kunstenaar. Hij blijft er zes weken en sprokkelt verhalen van de bewoners. De Nederlandse première van het resultaat daarvan, Zielzoekers, is vanavond in de grote zaal van de Stadsschouwburg Amsterdam. Voorafgaand aan Zielzoekers, in dezelfde zaal, Grensgeval, een bewerking van Die Schutzbefohlenen van Elfriede Jelinek uit 2013 door Toneelhuis/Guy Cassiers.

In Grensgeval zijn geen personages, geen dialogen. En zoals gebruikelijk bij teksten van Jelinek zijn de woorden genadeloos en cynisch. Vier acteurs (Katelijne Damen, Abke Haring, Han Kerckhoffs en Lukas Smolders) zitten aan een tafel en spreken die genadeloze woorden: Over zevenentwintig vluchtelingen op een boot. De dieselmotor die het begeeft. Wind die er niet is. Het idee om een klein meisje te offeren. In een choreografie van Maud Le Pladec verbeelden ook zestien dansers van het Conservatorium in Antwerpen de moeizame tocht van de bootvluchtelingen.

Achter de dansers projecties van vluchtelingen die de oversteek hebben overleefd en in Europa zijn, maar ook projecties van andere nieuwsflitsen. De vier acteurs maken zich los van de tafel en lopen door de groep dansers. Ze geven commentaar: 'Een kist.' 'Een knuffelbeer.' 'Daar heeft ze nu meer aan dan in haar land van herkomst.' De tekst blijft cynisch. De hoofdkleur blijft zwart. Ook in het decor en in de kleding. Aan het slot integreren de vier acteurs volledig in de groep dansers. Een hoopvol einde waarmee Cassiers toch wat afstand neemt van Jelineks cynisme.

Een half uur na Grensgeval begint Zielzoekers. Nu is wit de hoofdkleur. Mokhallad Rasem loopt rond in een decor van wit papier, overal dat witte papier, ook op de vloer. Met op dat papier heel veel snel met houtskool geschetste gezichten. Maar ook met deze tekst: 'Lieve ziel laat me niet alleen, blijf bij mij.' Na een woordloze performance door Rasem kijken we naar de in elkaar overvloeiende beelden van de interviews die hij maakte in dat asielzoekerscentrum.

Zielzoekers is dus meer film dan theater. Maar het is een hartverwarmende film. Want bij bijna iedereen in het asielzoekerscentrum overheerst hoop, overheerst het vertrouwen dat als je eenmaal verblijfspapieren hebt, je een nieuw leven kunt beginnen. Aan de manier waarop de asielzoekers in Menen met hem praten is te zien hoe dicht Mokhallad Rasem met zijn zachte aanpak bij hun gevoel is kunnen komen. Zijn film eindigt met woordeloze close-ups, hij zoomt met zijn camera net zo lang in op een gezicht tot er een glimlach op verschijnt.

Grensgeval raakte me niet, daarvoor is het te afstandelijk. Maar van Zielzoekers ben ik onder de indruk. Ook door de goed gekozen muziek is het een kunstwerk geworden dat een abstract begrip als asielzoekers een gezicht geeft. En een ziel.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelhuis