Recensie: Het lijden van de jonge Werther van Toneelschuur Producties/Eline Arbo

●●○○○

 

HET LIJDEN VAN DE JONGE WERTHER

TONEELHUIS PRODUCTIES / ELINE ARBO

Door RiRo, gezien 23 september 2017

In Goethe's roman Die Leiden des jungen Werthers (1774) beschrijft Werther in brieven aan 'Wilhelm' (waardoor het de vorm heeft van dagboekfragmenten) wat er in hem omgaat nadat hij in het (fictieve) stadje Wahlheim op slag verliefd is geworden op Lotte. Die helaas al verloofd blijkt met Albert. Ook nadat Lotte met Albert is getrouwd, komt Werther veelvuldig op bezoek. Hij blijft zijn hartstocht boven zijn verstand stellen en blijft dus lijden onder zijn verliefdheid. 

Als Lotte hem tenslotte, twintig maanden na hun kennismaking, dringend verzoekt om de frequentie van zijn bezoeken wat te verlagen, vindt Werther dat hij geen keus meer heeft. Na nog één vergeefse poging waarbij hij Lotte innig kust, leent hij met een smoes een van Alberts wapens en pleegt daarmee zelfmoord.

Regisseur Eline Arbo (1986) zorgde zelf voor de bewerking van deze klassieker van Goethe. Ze handhaaft daarbij de briefvorm en laat Werther zijn monologen dus steeds met een datum beginnen. Dat werkt heel goed. Ook haar aanpassingen en moderniseringen in de tekst, zoals de dialoog tussen Werther en Albert over romantische liefde (die wat doet denken aan wat filosoof Jan Drost daarover schrijft in Het romantisch misverstand) zijn heel geslaagd.

Wat me ook goed bevalt is het acteren van Victor IJdens. Met zijn tekstbehandeling, zijn mimiek en zijn lichaamstaal weet hij vanaf het begin de volledig door zijn gevoel beheerste Werther heel overtuigend neer te zetten.

Lotte blijkt, als Werther haar ontmoet, voor haar jongere broertjes en zusjes te zorgen, omdat haar moeder is overleden. Dat decorontwerper Juul Dekker plastic kinderspeelgoed heeft gebruikt, is dus niet zo'n gek idee. Vooral niet omdat dat speelgoed op zo'n manier gerangschikt blijkt te zijn dat het, nadat een deel ervan omhoog is getrokken, het landschap verbeeldt waar Werther zo verrukt over is.

Allemaal lovende opmerkingen. Waarom dan geen vier of vijf van die groene ballen? Waarom maar twee? Dat ga ik nu toelichten.

Behalve het plastic speelgoed dat vastzit aan de achterwand, ligt er ook allerlei ander plastic speelgoed op de vloer. De drie acteurs pakken regelmatig zo'n stuk speelgoed op. Dat voegt zelden iets toe. Integendeel, meestal verstoort het alleen maar het verhaal over Werthers lijdensweg.

Victor IJdens speelt zijn personage Werther op een manier die volledig recht doet aan Goethe's roman. Maar regisseur Arbo laat de twee andere acteurs, Diewertje Dir (als Lotte) en Sander Plukaard (als Albert) te pas en te onpas iets lolligs doen. Dat contrast in speelstijl doet de voorstelling geen goed. Sterker nog, daarmee haalt Arbo haar voorstelling steeds weer onderuit.

Dat maakt ze nog erger door Dir en Plukaard ook af en toe de spelende broertjes en zusjes van Lotte te laten verbeelden (ik neem tenminste aan dat dat de reden is voor dat kinderachtige gedoe met die ballen en die badmintonrackets). En dan zijn er ook nog al die onderbrekingen met liedjes die op de een of andere manier iets met het thema hartstocht of verliefdheid te maken hebben.

Het lijkt wel of Arbo bang is dat haar voorstelling te serieus wordt, dat ze daarom de monologen van Victor IJdens met iets luchtigs wil afwisselen. Jammer. Want zonder dat onnodig lollige en dat onnodig kinderachtige, en zonder die vertragende muzikale onderbrekingen, zou Het lijden van de jonge Werther een goede voorstelling zijn geweest. Jonge regisseurs moeten natuurlijk de tijd krijgen om te experimenteren, om zo al doende hun eigen stijl te ontwikkelen. Dat geldt ook voor Eline Arbo. Ik ben dus heel benieuwd naar haar volgende regie.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelschuur Producties