●●●○○
STRINDBERG EN DAL
DE GEMEENSCHAP
Door Piet van Kampen, gezien 30 november 2018
Rob de Graaf (tekst) en Roy Peters (regie) gaan met Strindberg en dal in op de actuele onthullingen over seksueel grensoverschrijdend gedrag in de toneelwereld. Toneelgezelschap &Co* repeteert 'Dal in de mist', een tekst van August Strindberg die net uit de archieven is opgedoken. Daarin wordt de uitgeputte frontsoldaat Vlado ingekwartierd in het huis van moeder Ira en dochter Maren. Het repeteren van 'Dal in de mist' wordt regelmatig onderbroken door regisseur Dic.
Meteen al bij zijn eerste interruptie wordt duidelijk waar het de komende twee uur over zal gaan. Regisseur Dic (Dic van Duin) richt zich eerst tot actrice Henke (Henke Tuinstra) die dochter Maren speelt: 'Iets in jou wil hem, dat weet je, dat komt niet uit je hoofd, dat komt hiér vandaan, tussen je benen dampt het'. Meteen daarna neemt hij Barnaby (Barnaby Luke Savage) die de luitenant speelt onder handen: 'Je voelt waar je energie zich ophoopt: in je kaak, in je tanden, in je lippen. En hier ook!' (regisseur Dic wijst naar zijn eigen kruis).
Het (fictieve) toneelstuk 'Dal in de mist' fungeert als een soort spiegel voor de scènes tussen de regisseur en zijn acteurs. In 'Dal in de mist' zijn zowel dochter Maren als moeder Ira (Monique Kuijpers) niet ongevoelig voor de charmes van de luitenant. Maar moeder Ira wil hem voor zichzelf. Om dat te bereiken fleemt ze dat het haar zo goed doet dat Vlado een luisterend oor voor haar heeft. En laat ze er geen misverstand over bestaan dat er in het huwelijk met haar overleden man wat ontbrak: 'Ons bed was zo kil als een onverwarmde kelder.'
De andere kant van Strindberg en dal, tegelijkertijd het hoofdthema ervan, is de manier waarop een oudere regisseur seksuele toenadering zoekt tot een jonge actrice. Onder het mom dat hij even alleen met haar een scène wil doornemen gaat Dic vlak voor Henke staan. Wat er op toneelscholen en bij toneelgezelschappen aan op hiërarchie gebaseerd grensoverschrijdend gedrag heeft plaatsgevonden is samengevat in deze heel bedreigend overkomende scène.
Ook de dialogen tussen de oudere actrice Monique en de regisseur, en tussen de regieassistent en de regisseur, gaan direct of indirect over grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik. Bij Monique zijn dat naar cynisme neigende opmerkingen in de geest van 'Nee hé, niet weer.' Het felst is regieassistent Tessa (heel sterk gespeeld door Tessa Jonge Poerink) die uit haar dienende positie losbreekt en de archaïsche opvattingen van de regisseur stuk voor stuk fileert.
Strindberg en dal moet het niet hebben van een verrassende enscenering. De kracht ervan zit vooral in de tekst van Rob de Graaf. Met zoals altijd van die typische De Graaf-zinnetjes die op z'n minst een glimlach tevoorschijn roepen. Bij mij in ieder geval wel.
Toch vind ik Strindberg en dal niet een van zijn beste teksten. Niet omdat het een te eenzijdige afrekening zou zijn met heteroseksuele mannen die hun positie misbruiken. Want dat is het niet. De Graaf (1952) schreef al zo'n honderd toneelstukken, die weet inmiddels wel hoe je zoiets aanpakt. Hij zorgt ervoor dat 'de regisseur' steeds een repliek heeft, vaak zelfs het laatste woord krijgt.
Maar De Graaf valt deze keer iets teveel in herhalingen. Op een gegeven moment is het punt wel gemaakt, zijn de pleidooien wel afgerond, heeft de verdediging wel genoeg ruimte gehad voor een weerwoord. Jammer dat regisseur Peters niet wat overbodige tekst heeft geschrapt.
Dat neemt niet weg dat De Gemeenschap met Strindberg en dal erin is geslaagd om de vinger te leggen op de problematiek van het grensoverschrijdend gedrag in de toneelwereld. En dat op een manier waarbij de afhankelijke positie van in dit geval actrices voor de toeschouwers af en toe pijnlijk invoelbaar wordt. Terwijl er gelukkig toch ook nog wat ruimte blijft voor wat humor.
Meteen al bij zijn eerste interruptie wordt duidelijk waar het de komende twee uur over zal gaan. Regisseur Dic (Dic van Duin) richt zich eerst tot actrice Henke (Henke Tuinstra) die dochter Maren speelt: 'Iets in jou wil hem, dat weet je, dat komt niet uit je hoofd, dat komt hiér vandaan, tussen je benen dampt het'. Meteen daarna neemt hij Barnaby (Barnaby Luke Savage) die de luitenant speelt onder handen: 'Je voelt waar je energie zich ophoopt: in je kaak, in je tanden, in je lippen. En hier ook!' (regisseur Dic wijst naar zijn eigen kruis).
Het (fictieve) toneelstuk 'Dal in de mist' fungeert als een soort spiegel voor de scènes tussen de regisseur en zijn acteurs. In 'Dal in de mist' zijn zowel dochter Maren als moeder Ira (Monique Kuijpers) niet ongevoelig voor de charmes van de luitenant. Maar moeder Ira wil hem voor zichzelf. Om dat te bereiken fleemt ze dat het haar zo goed doet dat Vlado een luisterend oor voor haar heeft. En laat ze er geen misverstand over bestaan dat er in het huwelijk met haar overleden man wat ontbrak: 'Ons bed was zo kil als een onverwarmde kelder.'
De andere kant van Strindberg en dal, tegelijkertijd het hoofdthema ervan, is de manier waarop een oudere regisseur seksuele toenadering zoekt tot een jonge actrice. Onder het mom dat hij even alleen met haar een scène wil doornemen gaat Dic vlak voor Henke staan. Wat er op toneelscholen en bij toneelgezelschappen aan op hiërarchie gebaseerd grensoverschrijdend gedrag heeft plaatsgevonden is samengevat in deze heel bedreigend overkomende scène.
Ook de dialogen tussen de oudere actrice Monique en de regisseur, en tussen de regieassistent en de regisseur, gaan direct of indirect over grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik. Bij Monique zijn dat naar cynisme neigende opmerkingen in de geest van 'Nee hé, niet weer.' Het felst is regieassistent Tessa (heel sterk gespeeld door Tessa Jonge Poerink) die uit haar dienende positie losbreekt en de archaïsche opvattingen van de regisseur stuk voor stuk fileert.
Strindberg en dal moet het niet hebben van een verrassende enscenering. De kracht ervan zit vooral in de tekst van Rob de Graaf. Met zoals altijd van die typische De Graaf-zinnetjes die op z'n minst een glimlach tevoorschijn roepen. Bij mij in ieder geval wel.
Toch vind ik Strindberg en dal niet een van zijn beste teksten. Niet omdat het een te eenzijdige afrekening zou zijn met heteroseksuele mannen die hun positie misbruiken. Want dat is het niet. De Graaf (1952) schreef al zo'n honderd toneelstukken, die weet inmiddels wel hoe je zoiets aanpakt. Hij zorgt ervoor dat 'de regisseur' steeds een repliek heeft, vaak zelfs het laatste woord krijgt.
Maar De Graaf valt deze keer iets teveel in herhalingen. Op een gegeven moment is het punt wel gemaakt, zijn de pleidooien wel afgerond, heeft de verdediging wel genoeg ruimte gehad voor een weerwoord. Jammer dat regisseur Peters niet wat overbodige tekst heeft geschrapt.
Dat neemt niet weg dat De Gemeenschap met Strindberg en dal erin is geslaagd om de vinger te leggen op de problematiek van het grensoverschrijdend gedrag in de toneelwereld. En dat op een manier waarbij de afhankelijke positie van in dit geval actrices voor de toeschouwers af en toe pijnlijk invoelbaar wordt. Terwijl er gelukkig toch ook nog wat ruimte blijft voor wat humor.
* Een verwijzing naar het in 2012 opgeheven toneelgezelschap Keesen & Co waarin Monique Kuijpers een van de acteurs was en waarvoor Rob de Graaf veel teksten schreef.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: De Gemeenschap
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: De Gemeenschap
Geen opmerkingen:
Een reactie posten