Onthullingen en filosofische gedachten na Contact van Roswitha Bergmann

Door RiRo, gezien 24 januari 2014


Wat doet een klassiek geschoold zanger na een door hem gezongen aria in de Matthäus-Passion van Bach? Dan denkt hij aan seks. Dat onthult theatermaakster en sopraan Roswitha Bergmann in het nagesprek van haar voorstelling Contact in het Grand Theatre in Groningen.

Daarbij gaat het volgens haar niet om die ene seksverslaafde die haar openhartig onthulde dat hij dan aan tieten en sperma denkt. Nee, meer zangers bekenden haar zonder schroom dat ze tussen de aria's aan seks denken. Voor alle duidelijkheid: na 'Ich will Jesum selbst begraben. Denn er soll nunmehr in mir für und für Seine süsse Ruhe haben', denken zangers van de Matthäus-Passion aan tieten, aan sperma, of op een andere manier aan seks. 
 
De onthullingen van de zangers vormden voor Roswitha Bergmann de aanleiding voor de door haar gemaakte, en door Grand Theatre geproduceerde, voorstelling Contact. Daarin probeert een zanger te studeren, wat hem niet goed lukt omdat hij steeds worstelt met zijn drang om naar zijn laptop te gaan voor webcamseks. Hij wordt boos, streelt een stoel, gaat de stoel seksueel te lijf. Hij probeert daar weliswaar aan te ontsnappen met behulp van yoga-oefeningen en mediteren. Maar zijn lichaam is sterker dan zijn geest. Wat hij ook probeert, zijn verslaving wint. Ook tijdens yoga gaat zijn lichaam over in de copulatiemodus. 
 
Speciaal voor het nagesprek in de zaal is filosoof Ad Verbrugge naar Groningen gekomen. Heen en weer lopend zoals een universitair docent geacht wordt te doen, associeert Verbrugge vrijuit naar aanleiding van wat we net hebben gezien. Dat er in de voorstelling die we zagen slechts één personage op de vloer is, weerspiegelt volgens hem de biotoop van de mens van nu. Want die sluit zich met zijn smartphone niet alleen af voor de ander. Hij sluit zich ook af voor een deel van zichzelf. 
 
'Seksontsporing en seksverslaving zijn vormen van getransformeerde seksualiteit, van aanwezig zijn in afwezigheid', zo vat hij wat we gezien hebben samen. Daar houden filosofen van. Van zinnen met tegenstellingen. Aanwezigheid in afwezigheid. Mooi. Een voorstelling over afgeslotenheid die Contact heet. Ook mooi. Als iemand uit de zaal suggereert dat Bach misschien ook wel seksverslaafd was, gezien het aantal kinderen dat hij heeft voortgebracht, antwoordt niet hij, maar Roswitha Bergmann, dat haar dat niks zou verbazen.

Een leuk nagesprek. Met verrassende onthullingen. En sprankelende filosofieën. Na een niet zo heel boeiende voorstelling.

Recensie: Van den vos

●●●●○

FC BERGMAN / TONEELHUIS

VAN DEN VOS

Door RiRo, gezien 18 januari 2014


Ysengrym, de wolf, in het dertiende-eeuwse epische gedicht Van den vos Reynaerde, in zijn aanklacht tegen de vos: 'Dat hi mijn wijf hevet verhoert, ende mine kindre so mesvoert dat hise beseekede daer si laghen, datter twee noint ne saegen ende si worden staer blent.'

Het was Liesa Van der Aa die twee jaar geleden met het plan kwam om een opera over de Reynaert te maken. Uiteindelijk werd het dus geen opera maar een voorstelling. Maar wel een voorstelling waarin muziek een belangrijke rol speelt. In Van den vos van FC Bergman is niet Reynaert maar Ysengrym de hoofdpersoon. De wolf is in deze bewerking een speurder die een persoonlijke frustratie maar ook een fascinatie heeft voor de moordenaar en verkrachter die hij moet arresteren. 
 
'Voorstelling' is misschien niet het goede woord. Want Van den vos is meer dan een voorstelling. Het is een totaalkunstwerk, een compositie waarin acteren, muziek, opgenomen film, live video, en ruimtelijke enscenering één geheel vormen. Alle stoelen uit de schouwburgzaal zijn weggehaald voor een zwembad met daarin het lijk van Reynaerts eerste slachtoffer Coppe, de toeschouwers zitten op de balkons. Vooral dat totaal van verschillende kunstvormen maakt Van den vos zo bijzonder.

Daarbij vormt de live uitgevoerde muziek het fundament. Die bepaalt voor een groot deel de kleur. De muziek werd (in samenwerking met het uitvoerend ensemble Kaleidoskop) gecomponeerd door Liesa Van der Aa. Die we als toneelbezoeker onder andere kennen uit de Musiltrilogie van Guy Cassiers. In het derde deel daarvan acteerde ze niet alleen, maar speelde ze ook haar eigen composities. Verrassende, hedendaagse muziek was dat. Waarbij ze uit haar viool de meest onwaarschijnlijke klanken te voorschijn toverde.
 
Op de tekst van Josse de Pauw zou je eventueel kritiek kunnen hebben omdat het nogal fragmentarisch is. Maar dat zou onterecht zijn. Want dat fragmentarische past perfect in het artistieke idee, in die totaalcompositie. Vooral de zinnen die hij Viviane De Muynck, als koningin, in de mond legt, vind ik heel fraai. De koningin is het personage dat afstand weet te houden. Dat niet zoals de wolf zowel weerzin voelt, als zich voelt aangetrokken tot de wreedheid en wellust van De Vos. Mooi gevonden dat contrast. Mooi ook dat de koningin haar filosofische betoogje over waaraan je je allemaal niet moet hechten, afsluit met 'je moet je natuurlijk ook niet hechten aan je eigen onthechting'.

Behalve naar Viviane De Muynck is het een genot om naar Dirk Roofthooft als de wolf te luisteren. En te kijken. Niet alleen dus vanwege zijn voortreffelijke tekstbehandeling, maar ook vanwege zijn meesterlijke lichaamstaal. 
 
Van den vos doet me wat betreft uitwerking van het thema en gebruik van beeldmateriaal denken aan het werk van hedendaagse componisten als Steve Reich of onze eigen Jacob TV. Ik vind Van den vos een overweldigende theatrale belevenis.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Toneelhuis

NRC het nieuwe Moose

 NRC HET NIEUWE MOOSE

 Door RiRo, 11 januari 2014




Ooit op Moose kon je wel eens acht recensies over dezelfde voorstelling lezen. Of zelfs meer. Mooie tijden waren dat. Vooral als ze heel verschillend waren en als de recensenten elkaar flink tegenspraken. Wat dat betreft is de Theaterkrant maar saai met steeds maar één recensie. En wat te denken van RiRoToneelrecensies met maar één recensent. Gevoelens van nostalgie dan ook bij twee artikelen in NRC Handelsblad. Herien Wensink op woensdag en Joyce Roodnat vandaag. Allebei over We are your friends van De Warme Winkel. 
 
Die nostalgie is het hevigst (het lijkt verdorie wel of ik een traan voel opkomen) als ik de passages over de door Maria Kraakman en Ward Weemhoff gespeelde scène met de twee Roma naast elkaar leg. Wensink: 'Bij het opvoeren van twee opdringerige Roma-zigeuners verwordt We are your friends helemaal tot een gemakzuchtige verkleedpartij.' Roodnat: (…) zij weten dat wij weten dat zij geen echte zigeuners zijn (…). Maar terwijl wij rekenen op de codes van het theater, wringen hun personages zich in onze realiteit en dat doen ze zo goed dat we geen verweer hebben.' 
 
Herien Wensink vindt We are your friends duidelijk helemaal niks en ze zet boven haar recensie dan ook maar twee bolletjes (geweien wilde ik bijna zeggen). Joyce Roodnat waardeert de voorstelling in haar NRC gaat uit met 'weergaloze voorstelling'. Dat mag ik denk ik wel vertalen als het maximaal te vergeven vijf bolletjes.

Het mooie van tegengestelde meningen, ooit op Moose, en nu dus in de NRC, is dat je denkt, tenminste ik denk dat in zo'n geval, nou wil ik die voorstelling zelf ook wel eens even zien zeg. Al is het maar om te kijken wie er gelijk heeft.

Recensie: We are your friends van De Warme Winkel

●●●○○

 

WE ARE YOUR FRIENDS

DE WARME WINKEL


Door RiRo, gezien 7 januari 2014

Het begint met een mooie subtiele solo van Maria Kraakman als de Thaise masseuse Mushi. Perfect uitgevoerd. Niets op aan te merken. Maar Esther Scheldwacht deed kort geleden een vergelijkbare act. Net zo subtiel. En net zo perfect uitgevoerd. Dat wist het publiek in bijvoorbeeld Toulouse mogelijk niet. Maar dat weten wij in Amsterdam natuurlijk wel.
 
Want We are your friends, gemaakt met Europees geld, in het Engels, was eerder al in Brussel, Berlijn, Praag, Lissabon en Toulouse te zien, voordat vandaag de Nederlandse première plaatsvindt. Dat de acteurs van De Warme Winkel op een scherm verschijnen met 'We zijn er niet. Via een beeldverbinding sturen we locale artiesten aan. Daarmee sparen we subsidie uit', kwam in Berlijn en in die andere steden waarschijnlijk toch net wat geloofwaardiger over dan hier in hun thuisbasis Amsterdam. 
 
Meer dan mooi is de lange scène met Ward Weemhoff als de locale performer Olaf Royé, en Vincent Rietveld als de coach die hem via een scherm met opmerkingen als 'Houd het persoonlijk' en 'Blijf in het moment' instrueert. Meesterlijk vind ik dat. Hilarisch en ongemakkelijk tegelijk. En zó goed getimed. Een typische Warme Winkel scène ook. Heel lang blijft de performer de instructies, met steeds meer tegenzin, opvolgen, totdat hij dan toch uit de cirkel van woorden breekt die hem gevangen houdt.
 
Zo halverwege wordt de voorstelling helaas wat minder. Als ik nou Tsjech was en de voorstelling in Praag zou hebben zien? Zou ik dat dan ook vinden? Hoe dan ook hier in Amsterdam, bij de speech van een door Vincent Rietveld (met pruik) gespeelde culturele beleidsmaakster, onderbroken door een voorgelezen verklaring door technicus Rikus Brederveld (een verwijzing naar de door Tom Lanoye geschreven verklaring die Eelco Smits en Halina Reijn in Sint-Petersburg voorlazen) begint de voorstelling naar mijn gevoel een beetje in te zakken. Inhoudelijk is dit gedeelte gewoon niet verrassend genoeg. Niet hier. Niet in Amsterdam.
 
Tja, en dan die het publiek schofferende Roma. Is dat schofferen bedoeld om ons de leus 'Europese solidariteit moet je doen!' met harde hand duidelijk te maken? Willen ze dat het lachen (ik heb veel gelachen tot dan toe) me vergaat? Dat laatste lukt. Maar verder werkt de scène niet, voor mij in ieder geval niet. Als Ward Weemhoff, in zigeuner-outfit, zich agressief tot een toeschouwer op de eerste rij richt, lukt het hem niet om mij, wat verderop in de zaal, daarbij betrokken te houden. Ik verlies mijn belangstelling. Of ligt het aan mij? Ben ik gewoon te blasé?

Al met al is We are your friends niet het beste wat ik van De Warme Winkel heb gezien. Maar die ene meesterlijke scène, met de performer en de appel en de rietjes, die had ik toch niet graag willen missen.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: De Warme Winkel