Toneelrecensies, theaterverhalen, en andere stukken van toneelrecensent RiRo
Door Piet van Kampen, gezien 26 oktober 2024
Was in ITA naar de NL-première van Werken en dagen van FC Bergman / Toneelhuis. Een woordeloze voorstelling over de mens levend op de maat van de seizoenen, tot de stoommachine roet in het eten gooit. Zeventig minuten indrukwekkende bewegingen, oogverblindende stillevens en wondermooie muziek.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar:Toneelhuis
Door Piet van Kampen, gezien 24 oktober 2024
Was in Haarlem naar de première van Branden van Toneelschuur Producties & Theater Oostpool / Abdel Daoudi. Ken het stuk. Zag ook de film. Was vooral nieuwsgierig naar hoe het eruitzag. Viel niet mee. Marloes en Wikke (achternamen hebben ze al jaren niet meer) kozen voor een weinigzeggende scenografie met bruine pallets, Dymph Boss voor kostuums met fletse kleuren. Gelukkig dat Yara Brand zo goed kan zingen.
Door Piet van Kampen, gezien 18 oktober 2024
Was naar Schetsen en sporen van Maatschappij Discordia. Jan Joris Lamers, Annette Kouwenhoven en Miranda Prein herinneren zich fragmenten, vinden sporen, schetsen beelden van vroegere voorstellingen, die ik niet heb gezien. Ze verwijzen ernaar met symbolen die voor mij betekenisloos blijven.
Door Piet van Kampen, gezien 11 oktober 2024
Was in Zaandam naar Antigone van Het Nationale Theater / Nina Spijkers. Wilde toch even controleren of het echt zo goed is als iedereen zegt. Het is echt zo goed.
Door Piet van Kampen, gezien 9 oktober 2024
In Bergmans film Hersftsonate uit 1978 komt de gevierde concertpianist Charlotte (Ingrid Bergman) voor het eerst na zeven jaar op bezoek bij haar volwassen dochter Eva (Liv Ullmann), die haar gehandicapte zusje Lena in huis genomen heeft. Dat verrast Charlotte, die ervan uitging dat Lena nog in een verpleeginrichting zat. Het gaat in de film om de confrontatie van een vrouw die het liefst over haar successen achter de piano praat met haar dochter die als kind emotioneel werd verwaarloosd. Zusje Lene fungeert als katalysator.
In de voorstelling Herfstsonate staan Carly Wijs, Eurudike De Beul en Scarlet Tummers voor het eerst samen op de planken. Maar ze hebben een verleden met elkaar: Tummers (1990) studeerde in 2014 af aan het RITCS* in Brussel, waar ze les had van Wijs (1966) en De Beul (1964).
De voorstelling begint net als de film met muziek, gespeeld op blokfluit. Meteen daarna maakt Carly Wijs ons duidelijk dat ze Bergman niet kritiekloos zullen volgen. Terwijl ze kijkt naar een monitor, waarvan wij alleen de achterkant zien, maakt ze korte metten met de beginscènes van de film: de eerste is te lang, die vat ik even samen, wat daarna komt is te te saai, die kunnen we wel overslaan.
Meteen daarna claimt Wijs een leidende rol, die van regisseur van de andere twee. Tummers lijkt dat te accepteren, zangeres De Beul niet, die weigert de rol van Charlotte te spelen: 'Ik ben geen acteur.'
Met die twee eerste scènes is de toon van de voorstelling gezet, de drie gebruiken sommige scènes uit de film integraal, andere stippen ze alleen maar even aan. En Wijs probeert, net als Charlotte in de film, lastige situaties steeds te controleren.
Wijs en Tummers integreren daarnaast hun eigen worsteling met het combineren van een artistieke carrière en het hebben van kinderen, zetten dat af tegen de manier waarop Charlotte dat doet in de film. Ook hun verhouding als docent en student op de toneelschool brengen ze in. Dat leidt tot een indrukwekkende scène waarin Wijs aan de hand van een plastisch beschreven fictieve gebeurtenis excuses aanbiedt voor 'gedrag dat nu niet meer mag'. Ze doet dat op de manier die we inmiddels uit de kunstwereld kennen, ze leest een door juristen gecontroleerde tekst voor.
Eurudike De Beul blijft bij het integreren van die twee neventhema's wat aan de zijlijn. Ondertussen heeft ze wel degelijk geacteerd, als het gehandicapte zusje Lena. En natuurlijk in de scène waarin Charlotte met dedain kijkt naar de zang van Tummers als Eva (in de film het pianospel van Eva). Waarna ze laat horen hoe een geschoolde sopraan het lied ‘In der Fremde’ van Robert Schumann zingt. De Beul tekent overigens ook voor de soundscape van de voorstelling.
Knap hoe Carly Wijs, Eurudike De Beul, Scarlet Tummers in Herfstsonate een filmklassieker uit 1978 gebruiken om het verhaal te laten zien van acteurs van nu, hoe die werk en gezin proberen te combineren. En ook het verhaal van wat actrices als dader of slachtoffer meemaakten van gedrag 'dat nu niet meer mag'. Terwijl ze toch het centrale thema van Bergmans film geen geweld aan doen.
* RITCS is Royal Institute for Theatre, Cinema and Sound
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar:Antigone of KVS
Door Piet van Kampen, gezien 29 september 2024
Jeroen van Arkel en Koen ter Braak kiezen in Moddergat vol voor de klucht, een theatergenre dat je niet vaak ziet bij jonge makers. In een hoog tempo, voortgestuwd door een waanzinnig goede soundscape, spelen de twee acteurs scène na scène. Ik heb ze niet geteld, maar het zijn er heel veel.
De scènes in Moddergat zijn natuurlijk ingestudeerd, maar Van Arkel en Ter Braak houden het voor zichzelf spannend door te improviseren met de volgorde.
De voorstelling duurt een uur. Een jaar geleden zag ik er in Het Debuut '23 een half uur van. En hoewel ik de beginscènes dus al kende, vind ik die weer meesterlijk. We zien een dialoog, de gebaren en gebaartjes, de mimiek, de deuren waaruit een van de twee opkomt en de ander verdwijnt. Maar we horen niks. Pas bij de zevende of achtste keer dat ze precies dezelfde scène spelen met precies dezelfde gebaartjes, kunnen we de acteurs ook horen.
Maar ze spreken Fries. Heel zachtjes. Dus het duurt nog een paar extra herhalingen voor we weten wat de twee tegen elkaar zeggen. Moddergat is een voorstelling die het voor een groot deel moet hebben van de verrassing, dus ik verraad alleen dat het iets te maken heeft met lepelaars.
Ze beginnen in het Fries, in de loop van de voorstelling gebruiken ze ook Italiaans, Nederlands en Engels. Maar taal is in Moddergat van ondergeschikt belang, boventiteling is dan ook overbodig.
De hele voorstelling klinkt er muziek, een heerlijk eclectisch allegaartje, zonder overgangen. Van Hardrock tot Mongoolse keelklanken, van swingende Latijnse dansmuziek tot Amerikaanse Big Band Hits. Het is muziek die meestal niet iets toevoegt aan de betekenis van een scène. Het lijkt er vooral om te gaan het hoge tempo erin te houden en de twee acteurs geen seconde rust te gunnen.
Na ongeveer vijftig minuten wordt er tekst geprojecteerd. In een iets andere stijl dan wat eraan vooraf ging. Maar omdat het absurdistisch genoeg is, past die kleine stijlbreuk toch wel in het kluchtige geheel.
Maar uiteindelijk gaat het bij Moddergat niet om tekst, het gaat om het komische effect van herhaling, met steeds alleen een minuscuul verschil in beweging of mimiek. Heel origineel om op die manier een zaal vanaf begin tot eind te boeien. Ben benieuwd of Van Arkel en Ter Braak met deze vorm doorgaan in hun volgende voorstellingen.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: Alles Voor De Kunsten
Door Piet van Kampen, gezien 26 september 2024
Was gisteravond naar Women in Troy, as told by our mothers van Dood Paard. Die ging al bijna een jaar geleden, op 21 oktober 2023, in première. Maar het lukte me steeds maar niet om er naartoe te gaan. Ik kwam eens uit een voorstelling in een andere zaal van Frascati toen Women in Troy, as told by our mothers ook net was afgelopen. Kuno Bakker zat kennelijk nog helemaal in zijn rol, want hij gaf me een vermaning die me aan die van mijn moeder van vroeger deed denken.
Dat standje was, bleek gisteravond, volkomen terecht. Want wat ben ik blij dat ik Women in Troy, as told by our mothers toch nog heb kunnen zien. De bewerking die toneelschrijver Tiago Rodrigues voor Dood Paard schreef vanuit vrouwelijk perspectief is een meesterwerk, een van de beste hedendaags toneelteksten die ik ken. En de sobere manier waarop Alesya Andrushevska, Tomer Pawlicki, Manja Topper en Kuno Bakker die tekst brengen sluit daar perfect bij aan.
Women in Troy, as told by our mothers is in Nederland (voorlopig) alleen nog te zien op 20 december 2024 in Mimik in Deventer.
Door Piet van Kampen, gezien 21 september 2024
Ieder jaar selecteert Via Rudolphi Producties voor Het Debuut drie afstudeervoorstellingen. Het gaat om eigen werk, dus nieuw ontwikkeld materiaal. Op die manier geeft Via Rudolphi Producties al meer dan 10 jaar een podium aan een nieuwe generatie theatermakers. Op één avond zie je drie verschillende voorstellingen van dertig minuten.
Muurvast van Lotte Veronica Laurens (2000)
Twee jonge vrouwen zitten vast in een muur. We zien behalve de helft van hun hoofden, van de ene vrouw ook twee armen en een grote teen, van de andere één arm en een been. Die lichaamsdelen hebben dezelfde betongrijze kleur als de muur waaruit ze tevoorschijn komen. Het idee achter Muurvast is onderzoeken hoe mensen zich gedragen in een ruimte waarin ze zich niet op hun gemak voelen, een ruimte waarin ze voelen dat ze er niet thuishoren.
Die ruimte is een penthouse waar een feest is. De voorstelling is grotendeels een monoloog waarin een van de twee vrouwen de volgende dag terugblikt op haar gedrag tijdens dat feest waar ze zo goed als niemand kende en mede daarom vijf glazen meer dronk dan goed voor haar was. Ongemakkelijke herinneringen zijn het, zo te horen herkennen behoorlijk wat mensen in de zaal zich daarin.
V&D agenda’s en andere essentiële levensbehoeften van Lizzy van Vleuten (2002)
Prachtige kleuren, blauwe vloerbedekking, blauw-groen broek en jasje, goede schoenen ook. Een wand met honderden met een Stabilo Pointball (want die schrijft het lekkerst) volgeschreven gele post-its. De vrouw die we achter het bureau zien plaats nemen, heeft over haar uitstraling duidelijk goed nagedacht. En ze is goed georganiseerd, heeft alles goed gepland, laat niets aan het toeval over.
Met een notice app en alle andere hulpmiddelen die er zijn, probeert ze rust te krijgen. En ze wil ons ervan overtuigen dat haar manier de beste manier is.
Uiteindelijk zijn we allemaal mensen in paniek. Ik, maar jij ook. Ik ben dan liever een mens in paniek én productief, dan gewoon een mens in paniek.
In een hoog tempo slingert Van Vleuten haar adviezen de zaal in. Met haar krachtige performance pakt ze het publiek meteen vanaf het begin in.
Magnitude van Annabel Koele (1996)
In een lege ruimte zit een vrouw op een volledig witte vloer. Ze speelt gitaar en laat haar ogen langzaam over het binnenkomende publiek gaan. Dan komt ze in beweging. Die bewegingen worden steeds acrobatischer, terwijl ze ondertussen in de meest onmogelijke houdingen gitaar blijft spelen.
De manier waarop ze in haar solovoorstelling haar lichaam gebruikt, roept herinneringen op aan choreografieën van Alain Platel, maar ook aan Alexander Vantournhout die moderne dans en circustechnieken combineert. Niet zo gek natuurlijk, want Koele heeft mime en dans gestudeerd.
Welke bewegingen ze ook maakt, hoe gekleed of hoe naakt ze ook is, in de hele voorstelling is Koele krachtig èn kwetsbaar, expliciet lichamelijk èn discreet. Van op een haast dierlijke manier teruggetrokken evolueert ze in Magnitude naar steeds meer openheid, over de grenzen van kwetsbaarheid heen. In het halve uur dat haar voorstelling duurt laat ze zien wat ze aan podiumkwaliteiten in huis heeft. En dat zijn er nogal wat. Indrukwekkend.
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar:Via Rudolphi
Door Piet van Kampen, gezien 19 september 2024
Haugtussa van Nationalteatret en Ruhrtriennale, in de regie van Eline Arbo, is heel mooi om te zien. Met prachtige muziek, door Thijs van Vuure bewerkte en door mezzosopraan Adrian Angelico gezongen liederencyclus van Grieg. En dan ook nog een perfect acterende Kjersti Tveterås als het trollenmeisje. Wel in het Noors, maar gelukkig zijn er boventitels in het Engels en Nederlands. Met heel af en toe, waarschijnlijk onbedoeld, een uitstapje naar het Vlaams: 'ze loopt verloren'.
Van de voorstellingen die ik dit seizoen zag, maakten deze de meeste indruk:
1. Opening Night van DE HOE
2. Superposition van Toneelschuur Producties / Vanja Rukovina
3. Op hoop van zegen van Dood Paard
4. Desire van Louis Janssens
5. (V) van De Nwe Tijd / Rosa Vandervorst en Freek Vielen
